Phát hiện bí ẩn: TÁC PHẨM MỚI CỦA MARCEL PROUST ĐƯỢC “KHAI QUẬT”

Lời người dịch: Marcel Proust (1871-1922) tên thật là Valentin Louis Georges Eugène Marcel Proust, là nhà văn Pháp đầu thế kỷ 20 nổi tiếng với tác phẩm khổng lồ “Đi tìm thời gian đã mất” (À la recherche du temps perdu). Để đọc hết được bộ sách kỳ vĩ này, độc giả sẽ cần rất rất nhiều thời gian.

Đọc Proust, có thể thấy như đang xem một cuốn phim nhiều tập, thấy u sầu, thấy ấm áp, thấy cả những buổi bình minh hay hoàng hôn tĩnh mịch đậm đà hương vị và hình ảnh.

Đọc Proust, vừa buồn ngủ lại vừa tò mò, vừa mệt lại vừa thú vị bởi vì chẳng có ai vừa kiên nhẫn lại vừa tinh tế với con chữ và cách miêu tả của mình như thế.

Đọc Proust, thấy mình như chìm vào một thế giới khác hẳn, rất đẹp nhưng cũng rất buồn, một nỗi buồn sang trọng không khiến người ta ủy mị nhưng lại gợi mở bao nhiêu suy nghĩ, mở ra bao nhiêu cánh cửa cho tâm hồn và trí tuệ.

Chính vì thế, việc một số tác phẩm mới của Proust mới được xuất bản gần 100 năm sau ngày văn hào tạ thế, theo bài viết đăng trên tờ “Báo người Zürich mới” (Neue Zürcher Zeitung, Thụy Sĩ), càng là niềm vui với bạn đọc yêu văn học nói chung, và nhà văn này nói riêng.

Thật là một tuần lễ đặc biệt đối với nền văn học thế giới. Tại Thụy Điển, giải Nobel Văn chương được trao cho hai nhà văn xuất sắc, còn ở Pháp đồng thời xuất hiện 9 truyện vừa của một nhà văn lớn, cây đại thụ của làng viết thế giới. Marcel Proust mặc dù chưa một lần đoạt giải Nobel, nhưng cách đây 100 năm ông đã được trao giải Prix Goncourt (*), mà cho tới giờ giá trị văn học và văn hóa của nó hầu như chưa có người thứ hai đạt được. Người đời viết nghiên cứu về Proust nhiều hơn bất cứ một nhà văn nào khác, những ấn phẩm của Proust được đấu giá với mức cao kỷ lục, sách của Proust được chuyển thành phim truyền hình nhiều tập, thành Podcast, và một nhà thiết kế yêu thích Proust đã thiết kế một chiếc ghế bành mang dáng dấp của Proust.

Tức là, có thể có mọi thứ đó ngoại trừ những tác phẩm mới của Proust, thứ mà cho tới rất gần đây không ai có thể ngờ là sẽ có dịp được đọc nữa. Và giờ đây, Ban biên tập của NXB Editions de Fallois đã tạo ra một điều kỳ diệu: thứ Tư 9-10-2019 vừa rồi, NXB đã cho ra mắt một tập truyện mới dài 180 trang gồm 9 truyện ngắn cùng một số ghi chép của Proust. Cuốn sách mang tựa đề “Le Mystérieux Correspondant”, là tên của một truyện trong tuyển tập đó và chứa đựng rất nhiều điều bí mật mà phải 97 năm sau khi Proust qua đời mới được công khai trình làng.

Bảy chiếc hộp bám đầy bụi

Những con chữ đầy trăn trở này thực ra đã được phát hiện vào những năm 50 của thế kỷ trước. Khi đó Bernard de Fallois đang làm luận án tiến sĩ về Proust và có liên hệ với cô cháu gái của tác giả. Bà là người đã cung cấp cho ông rất nhiều dữ liệu khác nhau về Proust để ông tìm hiểu và rất nhanh chóng, Fallois đã phát hiện ra hai viên ngọc quý từ đống tài liệu đó. Năm 1952, cuốn tiểu thuyết “Jean Santeuil” được xuất bản, hai năm sau đó là tiểu luận phê bình văn học “Contre Sainte-Beuve”. Những năm tiếp theo, nhà nghiên cứu này lại tập trung vào sự nghiệp của mình hơn là xuất bản nhưng vẫn giữ bảy chiếc hộp chứa các bản thảo của Proust bên mình. Năm 2018, Fallois qua đời, trong di chúc của mình ông có nhắc đến những bản thảo này và muốn trao lại nó cho Thư viện Quốc gia Pháp.

 

Ngay sau khi được chuyển tới đó, các chuyên gia đã ngay lập tức kiểm tra các hộp tài liệu này. Lẫn trong các mớ giấy bụi bặm gồm những ghi chép, những đoạn thư từ, những bưu thiếp chúc mừng và các bài tập làm văn học sinh, các chuyên gia đã đụng tới các truyện ngắn của Proust và họ quyết định xuất bản chúng. Tại sao Fallois không làm việc đó luôn từ rất nhiều năm trước vẫn là câu hỏi không có lời giải đáp, bởi ông đã biết đến chúng, bằng chứng là Fallois có trích dẫn một số đoạn trong các tác phẩm đó và lý giải trong một tiểu luận của mình.

Tình yêu đồng tính

Cũng tương tự, không rõ tại sao chính Proust đã không muốn xuất bản các tác phẩm này của mình. Không nghi ngờ gì, điều này có vẻ có liên quan tới bối cảnh cuốn sách đầu tay của Proust: năm 1896, Proust khi đó mới 25 tuổi đã cho xuất bản một tập truyện ngắn nhan đề “Les Plaisirs et les Jours”, và theo giới am hiểu về Proust thì những nội dung cho tới nay chưa được biết đến có bổ sung cho nhau trong mớ bòng bong này. Đặc biệt, vài người trong giới nghiên cứu xoáy vào vấn đề tình yêu đồng tính và họ đoán rằng đó chính là đề tài mà Proust không muốn hướng tới.

Rất có thể, theo một giả thuyết khác thì đơn giản chỉ vì chính Proust cũng chưa hài lòng với hình thức bản thảo của mình. Bao nhiêu “mảnh ghép” vẫn chưa hoàn thiện, chỉ có hai trong số đó là hoàn chỉnh, một số thì bị đứt đoạn giữa chừng và rất nhiều mảnh được kể theo những phong cách khác nhau. Có tất cả trong đó, từ hội thoại của những tử thi cho đến những câu chuyện cổ tích - các chuyên gia về Proust thuật lại và nhấn mạnh rằng tác giả qua đó muốn chập chững định hình văn phong của mình.

Và độc giả có thể vui mừng cùng đồng hành với Proust trong cuộc kiếm tìm này.

(*) Giải thưởng văn học lớn của Pháp, được trao thường niên từ năm 1902 cho tác phẩm văn xuôi xuất sắc nhất trong năm, thường là cho tiểu thuyết.