“HOẠ MI VÀNG” CỦA TIỆP KHẮC ĐÃ BAY ĐI

Karel Gott, danh ca được mệnh danh là “Sinatra của Phương Đông”, “giọng ca vàng của Praha” đã ra đi ở tuổi 80 đêm 1-10-2019 sau vài tuần nằm viện, theo tin của Hãng Thông tấn Czech ČTK. Người nghệ sĩ có sự nghiệp “duy nhất và không thể lặp lại” theo lời của chính ông, đã từ giã dương thế!

Những năm gần đây, ca sĩ cựu trào này thường xuyên có vấn đề về sức khỏe. Tháng 9-2019, ông thông báo trên mạng xã hội rằng từ một năm rưỡi nay, ông mắc chứng loạn sinh tủy (MDS) và mặc dầu được điều trị theo nhiều cách, những tháng gần đây, bệnh trở thành ung thư máu cấp tính.

Trước đây, năm 2015, Karel Gott từng bị chẩn đoán là bị ung thư hạch bạch huyết và tuy được chữa chạy khỏi bệnh, nhưng hệ miễn dịch của người ca sĩ bị suy yếu nhiều trong những năm tháng cuối đời.

Tháng 7 năm nay, vì viêm phổi cấp tính, Karel Gott đã lỡ hẹn buổi diễn được cho là cuối cùng nhân sinh nhật lần thứ 80. Căn bệnh viêm phổi cũng đã khiến ông phải nhập viện năm 2018 và phải từ bỏ nhiều concert.

Mặc dầu tuổi cao và bệnh tật, Karel Gott vẫn thường xuyên có những đợt công diễn. Được nhận trung bình 300-500 ngàn Koruna (tương đương 12-20 ngàn Euro) cho một buổi diễn, ông trở thành ca sĩ có cát-sê cao nhất trong số các giọng ca của Cộng hòa Czech.

 

Karel Gott chào đời trong một gia đình gốc Đức vào tháng 7-1939 - ít tháng trước khi nổ ra Đệ nhị Thế chiến - tại TP. Plzeň ở miền Tây nước Tiệp Khắc, khi đó đã bị sát nhập vào Đệ tam Đế chế, nhưng từ năm lên 6 tuổi ông đã chuyển lên sống ở thủ đô Praha.

Theo lời kể của chính ca sĩ, ông học không mấy khá, không cố gắng để đạt điểm cao, trong giờ học cũng không chú tâm, vì thế thường xuyên bị thầy cô cảnh cáo và đôi khi các phụ huynh cũng bị mời tới trường để nghe “phản ảnh” về kết quả học thất thường của người con.

Vốn có thiên hướng nghệ thuật, nhưng Karel Gott không vào được Học viện Nghệ thuật, Kiến trúc và Thiết kế Praha (UMPRUM) nên về sau, ông theo học nghề thợ điện. Tuy nhiên, từ năm 19 tuổi, ông đã đi vào con đường âm nhạc và khởi đầu, ông đặc biệt thích nhạc Jazz.

Thoạt tiên, Karel Gott thử chơi các nhạc cụ (guitar và bass), nhưng rồi rốt cục ông quyết định tập trung vào nghiệp ca sĩ. Thập niên 50, ông bắt đầu biểu diễn trên cương vị một ca sĩ nghiệp dư và thường xuyên đăng ký tham dự các cuộc thi âm nhạc.

Cuối thập niên 50, Karel Gott có được những buổi diễn đầu tiên tại các phòng trà, tiệm cà phê ở Praha. Năm 1960, quyết định trở thành ca sĩ chuyên nghiệp, ông theo học và tốt nghiệp khoa Nhạc kịch (Opera) tại Nhạc viện Praha dưới sự hướng dẫn của thầy Konstantin Karenin.

 

Vốn là một môn đệ của giọng ca huyền thoại Nga Feodor Chaliapin, thầy Karenin biết học trò của mình quan tâm tới những xu hướng nhạc nhẹ thịnh hành nên ngoài những tác phẩm kinh điển Ý, Karel Gott còn được thụ giáo từ thầy những “thủ pháp” căn bản của nhạc nhẹ.

Giữa chừng, ông được ra nước ngoài (Ba Lan) lần đầu tiên với Dàn nhạc Đài Tiếng nói Tiệp Khắc, đứng đầu là nhạc trưởng, nhà soạn nhạc và nghệ sĩ lừng danh Karel Krautgartner. Ông ra đĩa đơn đầu tiên năm 1962 với ca khúc hát cùng nữ ca sĩ nhạc Jazz Vlasta Průchová.

Cùng năm, Karel Gott tham dự cuộc thi “Họa mi Vàng” (Zlatý slavík) để bình chọn ca sĩ xuất sắc nhất hàng năm của Liên bang Tiệp Khắc và mặc dù chỉ được 3 phiếu bầu để về vị trí 49, nhưng tới năm sau, ông đã đoạt ngôn vị quán quân và tổng cộng, ông đã lặp lại kỳ tích này 41 lần trong đời!

1963 đánh dấu bước ngoặt của Karel Gott khi ông chia tay Nhạc viện Praha để tự luyện âm theo đường cá nhân, và ra đĩa solo đầu tiên. Với phiên bản tiếng Czech của ca khúc “Moon River” và một bài hát khác, sản phẩm đó của ông đã trở thành đĩa nhạc bán chạy nhất trong năm tại Tiệp Khắc.

Thành lập ban nhạc riêng và khởi đầu sáng tác ca khúc riêng vào năm 1965, Karel Gott ra album đầu tay cùng năm và bắt đầu được biết đến ở nước ngoài. Năm 1967, tại hội chợ âm nhạc quốc tế MIDEM ở Cannes, ông gây chú ý khi máy đo cường độ vỗ tay lúc ông diễn cho ra kết quả rất cao.

 

Năm 1968, Karel Gott đại diện cho Áo trong Cuộc thi Ca khúc Truyền hình Châu Âu (Eurovision) với ca khúc tiếng Đức “Tausend Fenster” (Ngàn cánh cửa) và đạt thứ hạng 13. Cùng năm, ông giành thành công vang dội với bản “Lady Carneval”, thúc đẩy ông vụt tiến trong sự nghiệp âm nhạc.

Với khả năng trình diễn nhiều ngôn ngữ, Karel Gott có điều kiện biểu diễn thường xuyên ở trong và ngoài nước, ông từng có dịp biểu diễn hàng đêm trong vòng 6 tháng liền tại khách sạn và sòng bài New Frontier ở Las Vegas năm 1968, điều ít nghệ sĩ nào từ các quốc gia CS Đông Âu có được.

Không chỉ vậy, ông còn có mặt trong nhiều bộ phim và sở hữu rất nhiều giải thưởng âm nhạc, trong đó có giải “Họa mi Vàng” của Tiệp Khắc thời xưa, sau đổi tên thành “Họa mi Czech” (Český slavík). Cho dù, Karel Gott thoạt tiên chỉ tính tới chuyện chơi nhạc cùng lắm là tới năm 30 tuổi.

Về mặt chính trị, dưới thể chế CS ở Tiệp Khắc, cần nói rằng thập niên 70-80 Karel Gott thuộc hàng những văn nghệ sĩ được chính quyền sủng ái vì đã có hành động ủng hộ chế độ khi ông tham gia phong trào tuyên truyền đả kích các nhân vật thuộc phong trào đối lập dân chủ “Charta 77”. 

Bởi vậy, trong khi nhiều đồng nghiệp bị tù đày, Karel Gott được tự do đi diễn ở rất nhiều nước trên thế giới, từ Tây Âu tới Liên Xô, có hợp đồng với nhiều hãng băng đĩa và đạt kỷ lục về lượng đĩa được phát hành. Tuy nhiên, người ca sĩ có nỗi khổ tâm riêng của mình khi lựa chọn ở lại quê hương.

 

Thời CS, đã có nhiều dịp và nhiều người muốn ông ở lại Phương Tây tự do, nơi ông có thể có sự nghiệp huy hoàng. Nhưng Karel Gott đã lựa chọn ở lại với khán thính giả quê hương, chấp nhận phải thỏa hiệp phần nào với thể chế đương thời, và người đời đã thể tất cho ông về điều đó.

Sinh năm 1939, Karel Gott đương nhiên là chứng nhân của rất nhiều biến cố lịch sử: “Khi qua tuổi “tri thiên mệnh”, tôi nghĩ rằng tôi đã sống qua hai cuộc đời, giờ là cuộc đời thứ ba. Hiệp ước bất tương xâm Ribbentrop-Molotov, chủ nghĩa CS, Mùa xuân Praha, và ai biết còn những gì nữa”.

“Và giờ thì là EU”, nam danh ca thổ lộ, và chính ông được coi là người bảo vệ nhiệt thành cho những giá trị, bản sắc Châu Âu, bởi lẽ ông đã chịu ơn rất nhiều nền văn hóa Châu Âu. Kết quả của cuộc bầu cử Nghị viện Châu Âu tháng 5 vừa rồi khiến ông âu lo vì những tiếng nói chống lại Liên Âu.

“Tất cả đều thụt lùi. Khi Châu Âu thống nhất, rốt cục thì biên giới cũng được mở và tôi hy vọng sẽ mãi là như thế, để chúng ta ý thức được rằng chúng ta được sống trong tự do lớn lao như thế nào từ ba chục năm nay”, nam ca sĩ phát biểu nhân kỷ niệm 3 thập niên biến chuyển dân chủ Đông Âu.

Với 6 thập niên ca hát, Karel Gott đạt được mọi thành công trong sự nghiệp nghệ thuật và âm nhạc đã trở thành ý nghĩa của cuộc đời của người ca sĩ, theo chia sẻ của ông: khi buồn, ông nghe Soul hay Blues, khi vui nghe Reggae và trong lúc lái xe, không bao giờ thiếu vắng nhạc cổ điển trong xe.

 

Karel Gott có bộ sưu tập xe hơi khá “khủng” gồm Mercedes, Saabja, Opel, Alfa Romeo, Honda, Audi, BMW, Porsche và Toyota. Lúc rảnh rỗi, ông thường cầm cọ, và các bức họa của ông cũng có giá: có bức được bán với giá 1,4 triệu Koruna, nhưng ông ít bán mà để tặng bạn bè, người thân.

Trong đời tư, Karel Gott có 2 con gái ở độ tuổi trưởng thành (Dominika và Lucie) xuất phát từ các mối quan hệ khác nhau. Tháng 1-2008, ông thành hôn tại Las Vegas với người bạn gái Ivana Macháčková kém ông gần 40 tuổi, và hai người có với nhau 2 con gái, Charlotte Ella (2006) và Nelly Sofie (2008).

Với Hungary, Karel Gott là một gương mặt thân thuộc với nhiều bận lưu diễn. Ông cũng là người trình diễn phiên bản tiếng Czech của ca khúc Hungary “Chủ nhật buồn” (Szomorú vasárnap), được coi là bản tình ca buồn nhất thế kỷ 20, với giai điệu “chết chóc” đã khiến nhiều người tự vẫn.

Cùng Alla Pugacheva, Sofia Rotaru (Liên Xô), Karel Gott là gương mặt hiếm hoi của nền nhạc nhẹ các nước CS một thời mà Phương Tây cũng biết tên, và đạt được thành công ở nước ngoài. Khán thính giả Việt Nam cũng từng được biết tới ông trong những chương trình truyền hình thời “bao cấp”.

Trong một phỏng vấn, Karel Gott nói rằng ông luôn mơ ước vào cuối sự nghiệp ca hát, sẽ có được một ca khúc như “My Way” của Frank Sinatra để tổng kết lại đời mình. Ước mơ ấy đã thành sự thật khi vào mùa xuân năm nay, ông có dịp song ca với ái nữ 13 tuổi bản “My Way” của riêng mình.

 

Đạt được hơn 15 triệu lượt xem trên mạng xã hội Youtube trong vòng vỏn vẹn 4 tháng, clip của bài ca cuộc đời “Những trái tim không ngủ yên” (Srdce nehasnou) mà Karel Gott hát cùng Charlotte Ella Gottová hồi tháng 5-2019 đã trở thành clip của Czech được nhiều người xem nhất của mọi thời đại.

“Bạn cần đam mê cuộc sống, và may cho tôi là tôi vốn dĩ là người bản tính rất vui vẻ. Tôi tận hưởng mọi ngày của cuộc đời, kể từ khoảnh khắc khi mở mắt vào mỗi sáng” - đó là thổ lộ của ca sĩ Czech thành công nhất của mọi thời đại: Karel Gott. Và giờ thì “Họa mi Vàng” đã vĩnh viễn bay đi...