Danh nhân Hungary: NEUMANN JÁNOS, BỘ ÓC VĨ ĐẠI NHẤT
Thứ bảy - 28/12/2019 20:56
(NCTG) “Vào thời ông sống, Neumann János là người thông minh nhất thế giới!”, theo đánh giá của Klein György (George Klein, 1925-2016), nhà bác học Thụy Điển gốc Hungary, một trong những nhà nghiên cứu hàng đầu thế giới về ung thư và các căn bệnh ung bướu.
Neumann János (1903-1957), người mà sự nghiệp của ông trong thế giới tin học và máy điện toán đã được coi là một Hungarikum
“Nhiều nhà bác học gốc Hung tài ba làm việc tại Hoa Kỳ, nhưng thiên tài thì chỉ có một: Neumann János!” - nhận xét ấy về một trong những bộ óc xuất chúng nhất của nhân loại, một trong những người khổng lồ của nền văn minh thế giới, được cất lên từ miệng của người bạn học cũ, đồng nghiệp và đồng thời cũng là một trong “người Hỏa tinh” nổi tiếng nhất của nước Hungary, Wigner Jenő (Eugene Paul Wigner), Giải Nobel Vật lý năm 1963.
Trong cuộc đời ngắn ngủi của mình, Neumann János (John von Neumann) thường được coi như một nhà toán học đỉnh cao, người cha của máy điện toán kỹ thuật số (a digitális számítógép atyja), cho dù vào thời ông sống, hiếm ai có được học vấn toàn diện như ông trong rất nhiều ngành khoa học khác nhau. Thành tựu khoa học của ông khiến ông được liệt vào hàng những tên tuổi lớn nhất của mọi thời đại như Galilei, Newton và Einstein.
Ông đã đạt được những kết quả vang dội trên địa hạt vật lý lượng tử, đã đặt nền móng cho việc áp dụng lý thuyết trò chơi vào kinh tế học, ông đã thực hiện những phép tính quan trọng nhất trong dự án làm trái bom nguyên tử đầu tiên của loài người, và là tác giả của không biết bao nhiêu vấn đề toán và lý khác. Di sản khoa học và tinh thần của Neumann János, tới giờ đã vĩnh viễn trở thành một trong những báu vật quý giá nhất của thế giới trí tuệ.
Người cha của máy điện toán kỹ thuật số bên cạnh công trình của mình
Từ thuở nhỏ, Neumann János đã chứng tỏ một khả năng rất vượt trội so với bạn bè: ngoài tiếng Hung mẹ đẻ, ông thông thạo tiếng Pháp, Đức và đặc biệt, tiếng La Tinh và Hy Lạp cổ - cho tới cuối đời, ông vẫn khiến các quan khách sửng sốt khi đọc thuộc làu làu từ trí nhớ những đoạn dài trong sách sử của sử gia cổ đại Thucydides bằng tiếng Hy Lạp cổ, và của văn hào Voltaire bằng tiếng Pháp, như thể đó là chuyện đơn giản nhất trên đời!
Khả năng nhớ của Neumann János được xem như huyền thoại, sánh với máy ảnh và trở thành “thương hiệu” khi ông trưởng thành. Người đời truyền tụng những câu chuyện, khi ông tính nhẩm để giám sát kết quả tính toán của những chiếc máy tính điện tử đương thời được thiết kế theo nguyên lý của ông, và vận tốc của trí óc ông ít nhất cũng bằng vận tốc của máy tính! Khác với người thường, ông thường xuyên “giải trí” bằng bộ não như thế!
Không chỉ Wigner Jenő, mà một người bạn khác của ông, Szent-Györgyi Albert - Giải Nobel Sinh lý và Y khoa năm 1937 với công trình nghiên cứu phân lập thành công Vitamin C - cũng nhiều lần khẳng định: một thần đồng như Neumann János khó mà có lại lần thứ hai trên thế gian này! Để được như thế, ông cần một môi trường học tập tuyệt vời tại Trường Trung học Fasor (Budapest), được coi là “lò đào tạo” những chủ nhân giải Nobel sau này.
Neumann János (phải) nhận huân chương cao quý nhất của nước Mỹ từ tổng thống Hoa Kỳ
Và ông cần một người thầy vĩ đại, Rátz László, người dạy dỗ và nâng đỡ cho nhiều thế hệ các nhà bác học Hungary. Khi nhận ra khả năng đặc biệt và niềm say mê của cậu bé Neumann trong môn toán, trong khi gia đình (gốc Do Thái) thì muốn cậu học nghề gì dễ kiếm ra tiền, ông thầy Rácz đã tìm cách giúp cả gia đình lẫn cậu học trò vượt qua trở ngại đó. “Tôi không biết, quý vị có hay biết rằng, con của quý vị là một “đứa trẻ thần đồng” hay không?”.
Nhưng hơn thế nữa, thầy Rátz cũng biết rằng, những “đứa trẻ thần đồng” rất mau chóng “xịt hơi”, nên thầy đã khuyên nhủ phụ huynh của Neumann János, “nhiệm vụ của chúng ta là làm sao từ một “đứa trẻ thần đồng”, phải trở thành một nhà khoa học thiên tài”. Người thầy đã tìm được phương pháp để bồi bổ thêm môn toán cho cậu trò, và bên cạnh đó, đặt nền móng cho giải Nobel của hai học trò cưng khác: Wigner Jenő và Harsányi János.
Khen Neumann János thì vô chừng, nhưng không phải ai cũng biết rằng, ông đã ngăn chặn được một cuộc chiến lớn bằng phát kiến của mình. Năm 1956, khi đã lâm trọng bệnh, ông vẫn được các vị tướng Mỹ hỏi ý kiến về những chương trình quân sự mô phỏng có ảnh hưởng đến vận mệnh thế giới, nghĩa là một cách gián tiếp, tác động cả tới cuộc đời hiện tại của chúng ta. Đó là vào thời kỳ xảy ra cuộc chiến giữa hai miền Nam - Bắc Triều.
Neumann János và nhà bác học Mỹ J. Robert Oppenheimer (trái), một trong những lãnh đạo khoa học của đại dự án phát triển bom nguyên tử Manhattan
Quân đội Mỹ muốn tấn công Trung Quốc, nhưng họ còn lo ngại những hậu quả và do đó, cần sự cố vấn của Neumann János trong những tính toán chiến lược. Bậc thầy của lý thuyết trò chơi sau khi thực hiện trong đầu những tính toán cần thiết, rút ra kết luận rằng phần lợi có thể đạt được của cuộc chiến không tương xứng với khả năng rủi ro. Thống tướng McArthur từ bỏ ý định ban đầu, và thế giới thoát khỏi cuộc đại chiến tranh lần thứ ba...
“Được biết trí tuệ của Neumann, đôi khi tôi cứ ngẫm nghĩ, phải chăng tôi đang được tiếp xúc với một đại diện của một nhân chủng thượng đẳng. Không phải là người, ông là một á thần, nhưng ông biết rất rõ loài người để có thể bắt chước hoàn hảo con người”, Hans Bethe - nhà vật lý hạt nhân người Mỹ gốc Đức, Giải Nobel Vật lý năm đã nói về Neumann János như thế. Hôm nay, 28-12-2019, là sinh nhật lần thứ 116 của bộ óc vĩ đại ấy...
(*) Năm 1999, tạp chí “Financial Times” gọi Neumann János là nhân vật tiêu biểu của thế kỷ 20 và cho tới bây giờ, nhiều người vẫn ko biết ông có phải là “người hành tinh khác”, hay “người Hỏa tinh” như theo những lời đồn đoán hay không...
Danh sách những người “đến từ sao Hỏa”, theo giới khoa học thế giới: Neumann János (John von Neumann), Kármán Tódor (Theodor von Kármán), Halmos Pál (Paul Richard Halmos), Wigner Jenő Pál (Eugene Paul Wigner), Teller Ede (Edward Teller), Pólya György (George Pólya), Gábor Dénes (Dennis Gábor), Erdős Pál (Paul Erdős) và Szilárd Leó (Leo Szilárd).
(NCTG) “Lần đầu tiên tôi thấy hơi thở của mình, sự hiện diện của mình trong cái công việc nhỏ bé đó mà không nghĩ tới bất kỳ điều gì khác. Thật là vi...
(NCTG) Tình hình dịch bệnh cũng không thuận lợi cho các cặp đang yêu: theo một khảo sát được thực hiện với ứng dụng nghiên cứu thị trường Opinio, hầu...
