VỤ ÁN NAGY IMRE: LẦN ĐẦU TIÊN CÔNG BỐ TOÀN BỘ BẢN GHI ÂM

Thủ tướng Nagy Imre tại phiên tòa ngụy tạo tháng 6-1958

Được biết, các nhân viên Bộ Nội vụ đã ghi lại phiên bản âm thanh của vụ án một cách hết sức cẩn thận tại Tòa án Quân sự Budapest. Mục đích của việc này, là để chính quyền Kádár János có thể sử dụng những tư liệu vụ án theo hướng thích hợp cho họ, thậm chí, còn có một kế hoạch (sau bị bãi bỏ) là dùng bản ghi âm cho mục đích tuyên truyền. Cần biết là song song với phiên bản ghi âm, một đoạn phim về phiên tòa - gồm những hình ảnh cắt xén, ngụy tạo - cũng được chuẩn bị để công bố, nhưng rồi ý định này bị "cho qua" vì chính quyền Kádár sợ nó sẽ gây "phản tác dụng".

Bản ghi âm dài 52 giờ của phiên tòa xét xử thủ tướng Nagy Imre và các đồng sự được bảo quản kỹ càng tại Tòa án Tối cao Hungary, cho đến năm 1990, khi nó được chuyển về Kho Thư khố Hungary (MOL). Để công bố toàn bộ nội dung phiên bản âm thanh này, Kho lưu trữ OSA và Học viện 1956 - hai cơ sở nghiên cứu về cuộc cách mạng Hungary - đã phải lao tâm khổ tứ trong suốt nửa năm. Cho đến giờ phút cuối, 2 tuần trước thời điểm đã định, vào ngày 26-5, tổng giám đốc Kho Thư khố Hungary Gecsényi Lajos và hai phụ tá của ông đã quyết định không cung cấp bản ghi âm, viện cớ việc công bố có thể vi phạm đạo luật bảo vệ dữ liệu, theo đó, cần có sự chấp thuận của thân nhân các bị cáo trong vụ án. Thậm chí, các quan chức Kho Thư khố Hungary còn cho rằng, phải bảo vệ cả các nhân chứng trong vụ án. Tuy nhiên, sau khi vị cao ủa phụ trách về vấn đề bảo vệ dữ liệu của Quốc hội Hungary đưa ra ý kiến cho rằng quyền được biết về những thông tin quan trọng của người dân cao hơn những quan ngại "lặt vặt" trên, MOL đã chấp thuận trao băng âm thanh để "công bố một lần".

Như vậy, sau đúng nửa thế kỷ, lần đầu tiên, công luận Hungary và thân nhân những người bị tử hình trong phiên tòa xét xử Nagy Imre mới được nghe lại những gì xảy ra với các bị cáo trong vụ án. Khó có thể mô tả những tình cảm, cảm xúc của các thân nhân, hoặc ngay của chính một vài nhân vật từng tham gia phiên tòa trên tư cách nhân chứng hay bị cáo, nay vẫn còn sống!

Nhân chứng Bohó Róbert với tấm ảnh chụp từ bộ phim tuyên truyền cách đây 50 năm - Ảnh: Huszti István

Trong khi công luận Hungary cho rằng lẽ ra, cách đây 20 năm, đúng vào lúc Hungary thay đổi thể chế chính trị, đã phải công bố cho "dân biết, dân kiểm tra" những tư liệu lịch sử này, về một trang sử anh hùng và bi thảm của nước Hung thế kỷ XX. Tuy nhiên, vẩn có nhiều người cho rằng việc "bạch hóa" bản ghi âm của phiên tòa có thể đem lại một hình ảnh méo mó về những gì đã xảy ra. Bởi lẽ, muộn nhất là sau tháng 4-1958, các bị can trong vụ án Nagy Imre đã biết rằng họ phải tham gia một vụ án ngụy tạo, rằng bản án đã được định trước; trong hoàn cảnh ấy, nhiều người đã nản lòng và tự buộc tội mình trong phiên tòa. Và, từ đầu đến cuối, Hội đồng Xét xử - đứng đầu là thẩm phán Rajnai Sándor - đã hướng phiên tòa theo một kịch bản có sẵn, ấy là thủ tướng Nagy Imre, ngay từ năm 1955, đã có âm mưu "cướp chính quyền, liên kết với bọn đế quốc để lật đổ nền chuyên chính vô sản". Chính ông Vásárhelyi Miklós, một nhân sĩ Hungary sống qua biến cố 1958, cách đây hai thập niên, đã cho rằng áp lực về tinh thần, việc các bị can không được bảo vệ một cách chuyên môn về mặt luật pháp, cũng như những dằn vặt khủng khiếp về thể xác đã khiến hồ sơ phiên tòa trở thành một sự giả mạo lịch sử ở mức cao nhất. Chính vì thế, trong một thời gian dài, ông Vásárhelyi đã phản đối việc đưa ra ánh sáng hồ sơ vụ án. Trong số hai nhân chứng còn sống của vụ án, ông Bohó Róbert cũng có ý kiến tương tự: chỉ có thể hiểu được những gì diễn ra trong phiên tòa kín cách đây nửa thế kỷ, nếu chúng ta biết được các bị cáo đã bị áp lực về tinh thần và thể xác trong nhiều tháng trước đó như thế nào.

Thủ tướng Gyurcsány Ferenc trước mộ phần Nagy Imre (16-6-2008)

Tuy nhiên, đối với đa số dân Hungary, đặc biệt là giới trẻ nước này, việc công bố bản ghi âm vụ án Nagy Imre - trong khuôn khổ những kỷ niệm tầm quốc gia về sự kiện này - là một sự trực diện cần thiết với quá khứ, để thấu hiểu và vượt lên nó.