NAGY IMRE VÀ ƯỚC MƠ BẤT THÀNH VỀ MỘT THỨ CNXH MANG BỘ MẶT NHÂN TÍNH

Vị thủ tướng bị Moscow và chính quyền cộng sản ở Hungary kết án tử hình trong một phiên tòa dàn dựng và ngụy tạo được chuẩn bị trong vòng hơn 1 năm, và do không chịu phủ nhận lý tưởng của mình, Nagy Imre cùng một số đồng sự phải lãnh bản án giảo hình.

Là một người cộng sản mang tinh thần dân tộc và chủ trương cải tổ, Nagy Imre trên cương vị thủ tướng thời 1953-1955, đã là tác giả của nhiều cải cách sâu rộng trong kinh tế và chính trị, khiến ông trở nên một gương mặt lãnh đạo sáng giá trong mắt dân Hung thời đó.

Bị thất thế về sau đó trước phe cứng rắn và độc đoán trong Đảng Cộng sản Hungary, việc đưa Nagy Imre trở lại làm thủ tướng đã là một trong những đòi hỏi tiên quyết của dòng người biểu tình ngày 23-10-1956, đòi tự do dân chủ và quyền độc lập, tự quyết cho đất nước.

Trong vòng chưa đầy 2 tuần ngắn ngủi, giữ vai trò đứng đầu nội các cách mạng Hungary, với rất nhiều chần chừ ban đầu, từng bước Nagy Imre đã chấp thuận và coi là của mình toàn bộ những đòi hỏi dân chủ của người dân Hungary, và trở thành anh hùng của biến cố đó.

Đầu tháng 11-1956, vị thủ tướng đã có những khoảnh khắc chói sáng nhất của cuộc đời mình, khi tuyên bố Hungary rút khỏi liên minh quân sự Warszawa, trở thành một quốc gia dân chủ, độc lập, đa đảng, và yêu cầu Liên Xô rút toàn bộ quân đội khỏi lãnh thổ Hung.

Chỉ 4 ngày sau, quân đội Liên Xô ồ ạt tấn công Hungary, Nagy Imre sau khi đọc lời kêu gọi bi thảm trong Nhà Quốc hội, đã phải vào tòa đại sứ Nam Tư tỵ nạn. Chính quyền mới, trái với lời hứa của mình, đã bắt giữ ông cùng các đồng sự gần gũi nhất khi họ vừa ra ngoài.

Nagy Imre đã nhận được đề nghị có thể giữ mạng sống, nếu phủ nhận hành động của mình. Tuy nhiên, ông đã giữ đến cùng quan điểm về ước mơ hướng tới một CNCS mang gương mặt nhân tính - điều mà “Mùa xuân Praha” muốn đạt được 12 năm sau - và chịu nhận bản án tử hình.

 

Trong nhiều thập niên, thi thể vị thủ tướng và các đồng sự bị vùi trong một nấm mồ tập thể vô danh. Năm 1988, 30 năm ngày ông bị tử hình, một ngôi mộ gió mang tính chất tượng trưng đã được dựng lên tại nghĩa trang Père-Lachaise (Paris), với sự chứng kiến của nhiều nhân sĩ nổi tiếng.

Hè năm 1989, theo đòi hỏi của tất cả các nhóm đối lập, chính quyền cộng sản Hungary đã phải tổ chức lễ tái mai táng trọng thể Nagy Imre và các đồng sự, với sự tham dự của chừng 500 ngàn người. Sự kiện đó là biến cố khiến quá trình dân chủ tại Hung là không thể đảo ngược.

Nagy Imre được Tòa án Tối cao Hungary minh oan, bản án tử hình dành cho ông và các đồng sự bị hủy bỏ vào ngày 6-7-1989, trong khi nước Hung có chuỗi những chuyển biến lớn lao theo con đường dân chủ hóa.

Điều trớ trêu và bi thảm của định mệnh, là đúng vào lúc tòa nhóm họp để ra phán quyết, thì người cựu đồng chí, đồng thời cũng là kẻ thông qua bản án tử hình đối với Nagy Imre - Tổng bí thư Đảng Cộng sản Hungary Kádár János trong vòng 30 năm kể từ biến cố 1956 - cũng trút hơi thở cuối cùng.

(*) Bài viết đã đăng trên RFI.