CHỊU ÁN CHUNG THÂN, VẪN DỊCH SÁCH TRONG TÙ

Bảy năm trước, Ramil Safarov từng khét tiếng với biệt danh “tên sát nhân dùng rìu người Azerbaijan”. Ðầu năm 2004, mang hàm thượng úy, ông sang Hungary theo học khóa tiếng Anh 3 tháng, được tổ chức trong khuôn khổ chương trình Ðối tác vì Hòa bình của NATO với sự tham dự của quân nhân đến từ 15 nước. Là người có học lực xuất sắc, nói được nhiều ngoại ngữ, chơi nhạc và thể thao, sau khi tốt nghiệp khóa học, quân đội Arerbaijan dự định cử Safarov sang Mỹ.

Vụ án mạng gây chấn động ngoại giao

Tuy nhiên, giữa chừng, vào ngày 19-2-2004, tại ký túc xá Ðại học Quốc phòng Zrínyi Miklós (Budapest), Ramil Safarov đã dùng rìu và dao cắt cổ Gurgen Markaryan, cũng là một sĩ quan, một bạn học người Armenia. Vụ án xét xử Safarov được tiến hành tại Budapest và gây sóng gió trong ngoại giao: ở Yereven (thủ đô Armenia) đã diễn ra những cuộc biểu tình phản đối kẻ giết người, còn tại quê hương, Safarov được bầu là “Người của năm”.

Trước tòa, Safarov khai rằng lý do của hành vi giết người đó tiềm ẩn trong sự thù địch giữa hai dân tộc Azerbaijan và Armenia. Chào đời tại một thành phố hiện đang bị các lực lượng ly khai Armenia hoành hành và từ nhiều thế kỷ nay là nơi xảy ra các cuộc chiến sắc tộc, từ thuở nhỏ, ông luôn hãi hùng trước các quân nhân Armenia - hiện đang xâm chiếm 40% lãnh thổ Azerbaijan - và những ký ức đau thương vẫn đọng lại trong ông sau vài chục năm.

Safarov vẫn nhớ cảnh chiếc tạp dề của thân mẫu đẫm máu và đó là lần cuối ông được gần mẹ. Vị hôn thê của ông và 7 thân nhân khác cũng trở thành nạn chân của chiến tranh, bản thân Safarov cũng luôn bị ám ảnh bởi hình ảnh những xác chết bị cháy xém và tan tành vì bom đạn. Cơn ác mộng đó đã trở lại trong tâm tưởng Safarov khi ông tiếp xúc với hai bạn học gốc Armenia, nhưng sinh sống ở Mỹ, tại khóa học ở Budapest.

Theo lời của Safarov, hai người này thường xuyên châm chọc ông và giễu cợt những tập tục của Azerbaijan, chẳng hạn việc phụ nữ Hồi giáo ở quê hương ông đến giờ vẫn phải đeo mạng che mặt. Cơn giận của Safarov lên đến cực điểm khi quốc kỳ của tổ quốc ông cũng bị đem ra làm đề tài đàm tiếu - khi đó, ông đã lên kế hoạch cho hành vi khủng khiếp của mình, dự tính sẽ được thực hiện nhân ngày lễ của dân tộc Azerbaijan vào ngày 26-2.
 

Chiếc rìu dùng trong án mạng cũng được Safarov kiếm trước. Rốt cục, cuộc thảm sát được tiến hành trước dự tính 1 tuần, vì khi đó người bạn Ukraine cùng phòng của ông đi vắng. Năm giờ sáng, Safarov lăm lăm rìu và dao, xông vào phòng khi Gurgen Margaryan còn đang ngủ và gần như chặt đứt đầu nạn nhân. Sau đó, Safarov lao đến căn phòng của người bạn Armenia thứ hai và đã dùng rìu phá cửa thì bị các đồng bạn giữ lại và báo cảnh sát.

Trở thành dịch giả trong tù

Ðược coi là anh hùng dân tộc tại quê hương, nhưng hành vi giết người của Safarov bị tòa án Hungary nhìn nhận là có chuẩn bị trước, đặc biệt dã man và xuất phát từ lý do đê tiện. Tháng 2-2007, Ramil Safarov - khi đó 29 tuổi - đã bị tuyên án tù giam thân và sau đó, trục xuất khỏi Hungary trong vòng 10 năm. Sớm nhất là sau 30 năm thụ án, ông mới có khả năng được tại ngoại có điều kiện, trong trường hợp chứng tỏ được “nhân thân tốt” trong tù.

Và điều đó có lẽ không phải là vô vọng, nhất là đối với một quân nhân được coi là thông minh, có nghị lực, có chỉ số IQ 128 trong cuộc kiểm tra giám định y tế. Ðặc biệt, Ramil Safarov còn tranh thủ những ngày tháng trong tù ngục tại nước Hung để học hỏi và để chuyển ngữ tiểu thuyết “Cánh cửa” (Az ajtó), tác phẩm nổi tiếng của cố nữ sĩ Szabó Magda (1917-2007), được mệnh danh là “Người đàn bà viết”, hay “Bà Hoàng của văn học Hungary”.

Bản dịch tiếng Azerbaijan (“Qapi”) được Hãng Thông tấn AssA-Irada của nước này ấn hành và dịch giả đã đề tặng cho thân mẫu của mình, người đã qua đời vào tháng 10-2009.

Trong Lời nói đầu của ấn bản này, Ramil Safarov nhấn mạnh rằng có nhiều nét tương đồng trong lối sống, văn hóa và lịch sử của phụ nữ hai nước Hungary và Azerbaijan. Dịch giả khẳng định: “Dầu bị kết án một cách vô căn cứ và bất công”, ông vẫn không đánh mất sự kính trọng đối với dân tộc Hungary và bằng việc dịch cuốn sách, ông muốn đóng góp “một phần nhỏ bé vào tình hữu nghị giữa hai nước”.


Trả lời phỏng vấn trước phiên tòa phúc thẩm đầu năm 2007, Safarov khẳng định: cho dù ông không quy kết Hungary vì những gì đã xảy ra, nhưng giá được quay ngược bánh xe thời gian, ông sẽ không sang Hungary để khỏi cơ hội tiếp xúc với người Armenia. Hẳn nhiên, trong trường hợp đó, vụ án mạng hãi hùng trên đã không xảy ra. Tuy nhiên, trong cái rủi cũng có cái may: bản dịch một tác phẩm văn học nổi tiếng của Hungary đã ra đời trong cảnh hy hữu như thế!