Göncz Árpád (1922-), nhà văn, dịch giả, tổng thống (2 nhiệm kỳ đầu, 1990-2000) của Cộng hòa Hungary dân chủ
Dạo ấy, không chỉ gánh nặng của những buổi đàm phán và công việc tổ chức, mà cả gắng nặng của tinh thần trách nhiệm cũng đè nặng lên vai chúng tôi, tất cả những người tham gia biến cố này [...]
Nếu muốn hồi tưởng lại giai đoạn ấy, tôi luôn nhớ lại một chi tiết duy nhất, tưởng chừng nhỏ nhặt: hai ngày trước
lễ tái mai táng Nagy Imre, tôi gặp Vásárhelyi Miklós để cùng anh tổ chức họp báo tại Vigadó...
... Trước buổi họp báo, chúng tôi ngồi tại một tiệm bánh ngọt vì ai nấy đều đói meo, mà các tiệm ăn thì không mở cửa. Khi ấy, một phụ nữ đứng tuổi tiến đến bàn chúng tôi. Tôi còn nhớ như in gương mặt nóng bỏng và ánh nhìn rực lửa của bà. Không rõ tại sao bà lại biết chúng tôi. Bà nói: "
Cha mẹ tôi đã bị giết. Nếu ngày kia, các anh lại để đầu rơi máu chảy thì trời tru đất diệt các anh, trời tru đất diệt các anh, trời tru đất diệt các anh!!!". Nỗi sợ hãi ẩn hiện trong lòng mỗi chúng tôi. Nhưng không còn đường rút. Và bản năng của tôi khiến tôi cảm thấy không thể có chuyện gì xảy ra!
... [Tại Quảng trường Anh hùng], tôi chỉ nói vài câu, nhưng với tôi đó là những lời lẽ vô cùng cảm động theo đúng nghĩa đen của từ này. Người tới dự chật cứng quảng trường. Dường khi bầu không khí cũng run rẩy, run rẩy theo nghĩa tâm lý của từ này, và tôi thì chưa bao giờ nói trước đám đông vào micrô thế này. Khi vừa cất lời, tôi sững sờ khi nghe thấy tiếng vọng như sấm những lời tôi nói, qua hệ thống loa, từ phía bên kia; tôi cứ nghĩ rằng mình nói sẽ chẳng mấy ai nghe thấy vì tôi cũng rất xúc động.
Nói xong, tôi đã òa lên khóc. Tôi tưởng là tôi phải ngất đi vì đã kiệt sức. Nếu không có vợ tôi bên cạnh, nắm tay tôi, tôi khó lòng làm hết được những gì cần làm. Cả Király Béla và Vásárhelyi Miklós cũng khóc òa. Tất cả chúng tôi rơi nước mắt! Sự căng thẳng nội tâm kinh khủng, bị dồn tụ qua bao thập niên và gia tăng đến mức "tới hạn" trong chúng tôi, lúc ấy được dịp tỏa ra ngoài... (*)
(*) Trích hồi tưởng của cựu Tổng thống Cộng hòa Hungary Göncz Árpád (từng bị án tù chung thân vì tham gia biến cố 1956), một yếu nhân của cách mạng dân chủ 1989, về lễ tái mai táng Nagy Imre.
