LOUIS ARAGON VÀ BÀI THƠ “TÔI LẠI ĐI ĐƯỜNG NÀY...”

Thứ sáu - 01/12/2017 05:48

(NCTG) “Nếu phải đi trở lại - Tôi đi lại đường này - Một tiếng từ xiềng xích - Nói về những ngày mai...”.

Thi phẩm nổi tiếng của phong trào kháng chiến Pháp - Ảnh: Internet

Thi phẩm nổi tiếng của phong trào kháng chiến Pháp - Ảnh: Internet

Lời giới thiệu: “Nếu phải đi trở lại - Tôi đi lại đường này...” (bản dịch của Tế Hanh) là câu mở đầu, và được lặp lại nhiều lần trong bài thơ nổi tiếng “Ballade de celui qui chanta dans les supplices” của thi hào Pháp Louis Aragon (1897-1982), người chào đời cách đây tròn 120 năm.

Đó cũng là lời sau cùng của blogger Mẹ Nấm (Nguyễn Ngọc Như Quỳnh), người bị y án 10 năm tù trong phiên phúc thẩm diễn ra tại Tòa án Nhân dân tỉnh Khánh Hòa vào hôm nay, 30-11-2017 vì tội “Tuyên truyền chống phá Nhà nước CHXHCN Việt Nam​” cho những hoạt động cổ vũ dân quyền của chị.

Louis Aragon là một nhà thơ lớn, có vai trò đáng kể trong phong trào Dada và siêu thực đầu thế kỷ 20. Trong Đệ nhị Thế chiến, ông tham gia và chiến đấu dũng cảm trong phong trào kháng chiến Pháp chống phát-xít, và là một “ca nhân” tiêu biểu của phong trào này.

Bắt đầu tìm hiểu chủ nghĩa Marxist năm 1924, Louis Aragon gia nhập Đảng Cộng sản Pháp năm 1927 và cho đến khi qua đời, ông vẫn là một thành viên tích cực của đảng này trên tư cách một Trung ương Ủy viên, cương vị mà ông được giữ từ năm 1950. 

Là người sùng bái Stalin một cách mê muội và coi thể chế Xô-viết là hình mẫu, Louis Aragon đã nhắm mắt trước thảm cảnh Gulag - mà ông từng khen ngợi, coi là hình thức “biến những kẻ tội lỗi thành người có ích” -, và bỏ ngoài tai tội ác khủng bố của Stalin.

Ủng hộ một cách vô điều kiện thể chế Stalinist trong nhiều thập niên, nhà thơ đã có những dòng tụng ca vô độ và nhục nhã Stalin trong tạp chí “Les Lettres françaises” số tháng 3-1953 khi nhà độc tài qua đời, phảng phất những vần thơ “Đời đời nhớ ông” của Tố Hữu.

Ngay cả khi đã được biết về những tội ác của Stalin, nhất là sau khi Tổng bí thư Nikita Khrushchev đọc bản “báo cáo mật” vạch trần một phần bộ mặt của nhà độc tài này trong Đại hội lần thứ 20 Đảng Cộng sản Liên Xô (tháng 2-1956), Louis Aragon đã chọn cách im lặng để khỏi “làm hại cho đảng”.

Trái với nhiều trí thức lớn của nước Pháp từng có thời thiên tả như Jean Paul Sartre, Albert Camus..., Louis Aragon cũng đã im lặng khi Liên Xô đưa chiến xa tấn công Hungary và đè bẹp nỗ lực dân chủ của người dân nước này, và không lên tiếng như nhiều nhân sĩ khác.

Hùa vào với quan điểm chính thống của Đảng Cộng sản Pháp, theo đó cuộc khởi nghĩa của người dân Hungary năm 1956 là do “bọn tư sản và quý tộc giật dây”, và bị đè bẹp bởi “công nhân Hung, với sự trợ giúp của Hồng quân”, một lần nữa nhà thơ lại chịu một vết nhơ.

Rốt cục, Louis Aragon chỉ lên tiếng năm 1968, khi Mùa xuân Praha bị dập tắt. Chỉ trích mạnh mẽ nền độc tài cộng sản Nga - Xô trong Lời nói đầu bản dịch Pháp ngữ tác phẩm “Trò đùa” (Žert, 1967) của Milan Kundera, tuy nhiên không bao giờ ông có ý đoạn tuyệt với chính đảng mà ông là thành viên.

Nhân 120 năm ngày sinh của nhà thơ, NCTG trân trọng giới thiệu 2 bản dịch Việt ngữ bài thơ “Ballade de celui qui chanta dans les supplices”, một trong những tác phẩm đáng nhớ nhất của Louis Aragon trong giai đoạn rực rỡ nhất của đời ông, khi ông cầm súng bảo vệ tự do cho quê hương.

Bên cạnh “Liberté” (Tự do) của Paul Éluard, thi phẩm này là khúc ca bất diệt cho ý chí tự do và không chịu khuất phục của con người trước bạo quyền. Tại Việt Nam, bài thơ từng được đưa vào làm bài đọc thêm trong chương trình SGK Văn học 12, thời kỳ 1990-2006. (NCTG)
 
Louis Aragon thời trẻ, tác giả của những vần thơ khai phá - Ảnh tư liệu
Louis Aragon thời trẻ, tác giả của những vần thơ khai phá - Ảnh tư liệu

BÀI CA CỦA NGƯỜI HÁT TRONG NGỤC TÙ TRA TẤN
(Bản dịch của Tế Hanh)

Nếu phải đi trở lại 
Tôi đi lại đường này 
Một tiếng từ ngục tối 
Nói đến những ngày mai.

Nghe nói trong nhà giam 
Có hai người đêm ấy 
Bảo thầm anh Đầu hàng 
Mày chán đời sao vậy.

Mày có thể có thể 
Có thể sống như tao 
Nói đi một tiếng nhé 
Mày được sống cúi đầu.

Nếu phải đi trở lại 
Tôi đi lại đường này 
Một tiếng từ ngục tối 
Nói cho những ngày mai.

Chỉ một tiếng cửa mở 
Một tiếng một tiếng thôi 
Tên giết người hối hả 
Cửa mở Hết khổ rồi.

Chỉ một tiếng giả dối 
Thay đổi cả đời này 
Hãy nghĩ tới nghĩ tới 
Ấm dịu những ban mai.

Nếu phải đi trở lại 
Tôi đi lại đường này 
Một tiếng từ ngục tối 
Nói với người ngày mai.

Tôi nói điều phải nói 
Như xưa vua Hăngri 
Tổ quốc cần con ngựa 
Cầu kinh vì Pari.

Chẳng được gì Chúng cút 
Anh nhận chết phần anh 
Ấy con đường duy nhất 
Người vô tội bỏ mình.

Nếu phải đi trở lại 
Tôi đi lại đường này 
Tiếng nói từ ngục tối 
Tôi sẽ đi ngày mai.

Tôi chết còn nước Pháp 
Tình tôi hành động tôi 
Bạn ơi nếu tôi chết 
Bạn biết vì sao rồi.

Chúng đến để bắt anh 
Hai thằng nói tiếng Đức 
Một thằng địch Đầu hàng 
Anh bình tĩnh liền đáp.

Nếu phải đi trở lại 
Tôi đi lại đường này 
Dưới gông cùm lửa sắt 
Ca hát những ngày mai.

Anh hát dưới làn đạn 
Cờ đỏ dựng lên rồi 
Chúng bắn một loạt nữa 
Anh từ giã cuộc đời.

Một bài ca nước Pháp 
Bay ra từ đôi môi 
Tiếp theo bài ca trước 
Cho tất cả loài người (*).

(*) Nguồn: “Thơ Aragông”, NXB Văn học, Hà Nội, 1960.

 
0014

BÀI CA CỦA NGƯỜI HÁT TRONG HÌNH NGỤC
(Bản dịch của Hoàng Hưng)

Nếu phải đi trở lại
Tôi vẫn đi đường này
Một tiếng từ xiềng xích
Nói về những ngày mai.

Trong xà lim đêm ấy
Có hai kẻ thì thầm:
“Hãy đầu hàng đi anh
Chán đời làm chi vậy?

Anh sẽ sống sẽ sống
Sẽ sống như chúng tôi
Hãy nói lời giải thoát
Anh có thể sống quỳ”.

Nếu phải đi trở lại
Tôi vẫn đi đường này
Một tiếng từ xiềng xích
Nói cho những ngày mai.

Chỉ một lời là cửa mở
Anh ra, chỉ một lời
Đao phủ buông rìu xuống
Vừng ơi, là hết đau.

Chỉ một lời nói dối
Thay đổi mệnh anh ngay
Mường tượng mường tượng đi anh hỡi
Dịu mát những ban mai.

Nếu phải đi trở lại
Tôi vẫn đi đường này
Một tiếng từ xiềng xích
Nói với người ngày mai.

Tôi đã nói hết rồi
Những gì tôi nói được
Gương Henri thuở trước
Đổi ngựa lấy vương quốc
Chịu lễ lấy đô thành.

Chúng ra đi bất lực
Máu anh rơi trên mình
Là lá bài độc nhất của anh
Ngây thơ thì phải chết.

Nếu phải đi trở lại
Anh có đi đường này?
Một tiếng từ xiềng xích
Nói rằng tôi vẫn đi.

Tôi chết nước Pháp còn
Tôi yêu và từ khước
Bạn ơi nếu tôi chết
Bạn sẽ hiểu vì sao.

Chúng đến đem anh đi
Chúng nói bằng tiếng Đức
Dịch ra: Có chịu hàng?
Bình thản anh nhắc lại:

Nếu phải đi trở lại
Tôi vẫn đi đường này
Hãy nghe trong tiếng súng
Ca hát những ngày mai... (*)


(*) Câu đầu giống câu đã được dịch trước 1975 ở Hà Nội, nhưng ko thể có cách dịch nào khác, đành thắp hương xin phép người dịch cũ (đã quá cố) lấy lại (Lưu ý của dịch giả).
 
111

BALLADE DE CELUI QUI CHANTA DANS LES SUPPLICES
(Louis Aragon)

Et s'il était à refaire 
Je referais ce chemin 
Une voix monte des fers 
Et parle des lendemains 

On dit que dans sa cellule 
Deux hommes cette nuit-là 
Lui murmuraient "Capitule 
De cette vie es-tu las 

Tu peux vivre tu peux vivre 
Tu peux vivre comme nous 
Dis le mot qui te délivre 
Et tu peux vivre à genoux" 

Et s'il était à refaire 
Je referais ce chemin 
La voix qui monte des fers 
Parle pour les lendemains 

Rien qu'un mot la porte cède 
S'ouvre et tu sors Rien qu'un mot 
Le bourreau se dépossède 
Sésame Finis tes maux 

Rien qu'un mot rien qu'un mensonge 
Pour transformer ton destin 
Songe songe songe songe 
A la douceur des matins 

Et si c'était à refaire 
Je referais ce chemin 
La voix qui monte des fers 
Parle aux hommes de demain 

J'ai tout dit ce qu'on peut dire 
L'exemple du Roi Henri 
Un cheval pour mon empire 
Une messe pour Paris 

Rien à faire Alors qu'ils partent 
Sur lui retombe son sang 
C'était son unique carte 
Périsse cet innocent 

Et si c'était à refaire 
Referait-il ce chemin 
La voix qui monte des fers 
Dit je le ferai demain 

Je meurs et France demeure 
Mon amour et mon refus 
O mes amis si je meurs 
Vous saurez pour quoi ce fut 

Ils sont venus pour le prendre 
Ils parlent en allemand 
L'un traduit Veux-tu te rendre 
Il répète calmement 

Et si c'était à refaire 
Je referais ce chemin 
Sous vos coups chargés de fers 
Que chantent les lendemains 

Il chantait lui sous les balles 
Des mots sanglant est levé 
D'une seconde rafale 
Il a fallu l'achever 

Une autre chanson française 
A ses lèvres est montée 
Finissant la Marseillaise 
Pour toute l'humanité.

 
 Từ khóa: Mẹ Nấm
Tổng số điểm của bài viết là: 5 trong 1 đánh giá
Xếp hạng: 5 - 1 phiếu bầu
Click để đánh giá bài viết

Những tin mới hơn

 

Những tin cũ hơn