VỀ CÁI GỌI LÀ "THIÊN TÀI QUÂN SỰ" CỦA STALIN (Phần 1)

"Thiên tài quân sự"?

Cách đây gần 64 năm, vào mờ sáng một ngày cuối tháng 6-1941, phát-xít Đức đã mở cuộc tấn công ồ ạt trên toàn tuyến biên giới của Liên bang Xô-viết.

Cố sử gia Nga Dmitri Volkogonov, người từng giữ chức giám đốc kho lưu trữ các tài liệu mật của Đảng Cộng sản Liên Xô, trong tác phẩm lớn "Thắng lợi và tấn thảm kịch" (Moscow, 1989), đã tái họa một cách sinh động hình ảnh Stalin, "người cha của các dân tộc", trong khoảnh khắc sinh tử ấy:

"Stalin ngả lưng trên chiếc ghế dài trong phòng làm việc ở nhà nghỉ của ông. Tại đó, ông thường làm việc và nghỉ ngơi, và ông đã hơi chợp mắt khi có người rón rén gõ cửa. Nghe tiếng gõ cửa, Stalin đau nhói nơi trái tim: chưa bao giờ ông bị đánh thức như thế. Hay điều xấu nhất đã xảy ra? Chẳng lẽ ông đã tính nhầm ư?

Stalin sửa lại bộ quần áo ngủ và ra ngoài phòng. Người chỉ huy đội cảnh vệ báo cáo:

- Thưa đồng chí Stalin, đại tướng Zhukov xin đồng chí ra nghe điện thoại vì một việc không thể trì hoãn.

Vị tổng bí thư tiến đến máy nghe.

- Tôi đây...

Zhukov - như lời ông thuật lại sau cuộc chiến - đã báo cáo với Stalin: không lực kẻ thù đang oanh tạc Kyev, Minsk, Sevastopol, Vilnius và nhiều thành phố khác. Sau khi dứt lời, tổng tham mưu trưởng quân đội Xô-viết hỏi lại:

- Đồng chí Stalin, đồng chí có hiểu những gì tôi vừa nói không?

Vị tổng bí thư thở dài thật to trong ống nghe và không trả lời. Ông cảm thấy một gánh nặng khổng lồ đang đè trên vai ông, khiến ông tê liệt, và câu hỏi của Zhukov không ngấm được mấy vào tâm khảm ông. Có lẽ ông đang nhớ lại trong óc bức điện tín Hitler gửi ông nhân sinh nhật 60 tuổi:

"Gửi ngài Joseph Stalin,

Nhân kỷ niệm 60 năm ngày sinh, xin ngài nhận ở nơi tôi lời chúc mừng chân thành nhất, và kèm đó, những lời chúc lành. Xin chúc ngài luôn mạnh giỏi, chúc nhân dân Xô-viết có một tương lai hạnh phúc..."

Stalin lặng thinh.

- Đồng chí Stalin, đồng chí có hiểu những gì tôi vừa nói không?

Rốt cục, ông đã hiểu. Những thiên thần hạ giới cũng có thể phạm sai lầm, và cái giá phải trả cho những sai lầm của họ là vô cùng lớn.

Đó là hồi 4 giờ sáng ngày 22-6-1941".

*

Trong nhiều năm liền, song song với huyền thoại về một Stalin hiền từ, nhân hậu, bao dung độ lượng kiểu "Ông Stalin bên cạnh nhi đồng - Áo Ông trắng giữa mây hồng - Mặt ông hiền hậu, miệng ông mỉm cười" ("Đời đời nhớ ông" - Tố Hữu, 5-1953), là một huyền thoại về Stalin "thiên tài quân sự".

Một thời, trí thức thiên tả phương Tây đã nhất loạt coi Stalin là người "cứu rỗi nhân loại": mặc dù biết đến những tội ác khủng khiếp của nhà độc tài đỏ, vẫn không ít người cho rằng nếu không có Stalin, ắt Liên Xô đã thua phát-xít Đức trong Đệ nhị Thế chiến và loài người đã không tránh khỏi "bệnh dịch hạch nâu" trên phạm vi toàn thế giới.

Để bác lại lập luận đó, giới sử học quốc tế đã đưa ra nhiều bằng chứng không thể chối cãi về "tài" cầm quân của Stalin. Cố nhiên, những người không đồng ý có thể cho rằng giới sử học phương Tây đã không khách quan khi họ vạch ra những bất cập trong sự lãnh đạo quân sự của Stalin.

Nhưng, chỉ cần đọc lại một số tư liệu, văn kiện của chính các đồng sự của Stalin, những người đã cùng Stalin lãnh đạo Hồng quân trong Đệ nhị Thế chiến, cũng có thể thấy cái "sở trường quân sự" của nhà độc tài chỉ là một huyền thoại.

Tháng 8-1939: Stalin, Ngoại trưởng Liên Xô Molotov và Ngoại trưởng Đức Ribbetrop ký kết Hiệp ước bất tương xâm Liên Xô - Đức để chia cắt Ba Lan và khiến Liên Xô có thể "sát nhập" ba nước vùng vịnh Baltic - Ảnh tư liệu

Trong những ngày này, khi cả thế giới kỷ niệm 60 năm chiến thắng phát-xít Đức, vai trò của Stalin trong cuộc Đệ nhị Thế chiến một lần nữa được coi là một đề tài chính trị nóng bỏng. Tượng của ông lại được dựng lên ở rất nhiều nơi trên lãnh thổ Liên bang Nga.

Những hành động quân sự của Stalin trong thời gian trước khi Liên Xô bị Đức tấn công (tháng 6-1941) - như ký Hiệp ước bất tương xâm với Đức để chia đôi Ba Lan và giúp Liên Xô chiếm ba nước Baltic; khởi binh đánh chiếm Phần Lan, v.v... - mới đây đã được tổng thống Nga Vladimir Putin coi là hợp pháp, bởi lẽ, theo ông, Liên bang Xô-viết hoàn toàn có quyền thực hiện các biện pháp nhằm bảo đảm "an ninh biên giới phía Tây của mình", như thể việc xâm lược các nước có chủ quyền là một trong những biện pháp bảo vệ biên giới hợp pháp (*)

Trong bối cảnh ấy, thì việc xem xét lại cái gọi là "thiên tài quân sự" của Stalin cũng là một vấn đề cấp thời. Chẳng hạn, thông qua những hồi tưởng của của một số cộng sự gần gũi, trước hết là nguyên soái huyền thoại Zhukov, người được phương Tây mệnh danh là "vị thống chế vĩ đại nhất của Thế chiến thứ Hai". Trên cương vị ấy, hẳn ông có thẩm quyền để nói về "tài cầm quân" của Stalin.

(*) "Sự thật lịch sử hay tôn vinh chiến thắng?" - Anne Applebaum, Phạm Minh Ngọc dịch (talawas ngày 9-5-2005).