Đầu hàng trong chiến đấu phải diễn ra như thế nào theo “quy định”, và nó kéo dài từ khi nào tới khi nào về mặt luật pháp? Những câu hỏi trên xuất hiện trong đầu nhiều người vì một video được quay ở thành phố Makiivka (mặt trận Lugansk, gần vùng Donetsk) với những câu hỏi phát sinh:
1. Có phải những quân nhân Ukraine đã phạm tội ác chiến tranh khi hành quyết “máu lạnh” tốp lính Nga không vũ trang và đã đầu hàng?
2. Hay là, họ đã hành động một cách chuẩn xác về mặt quân sự, theo các quy tắc chiến tranh, và chính xác là họ đã đưa ra phản ứng thích hợp đối với tội ác chiến tranh của Nga?
Chúng ta có trong tay
đoạn video được tổng hợp từ hai clip: nửa đầu được ghi lại bởi những người lính Ukraine, cho thấy các quân nhân Ukraine thận trọng tiếp cận một nhà kho trong sân một ngôi nhà, sau đó là cắt cảnh và chuyển sang cảnh lính Nga nằm trên mặt đất, hai tay bị khóa sau lưng như thể họ đã đầu hàng, và đồng đội của họ lần lượt ra khỏi nhà kho và nằm xuống bên cạnh họ.
Trong những khoảnh khắc cuối cùng của đoạn video, một lính Nga bước ra từ nhà kho, nổ súng và cuộc đọ súng bắt đầu, chúng ta chỉ nghe thấy trong giây lát và không nhìn thấy gì do máy quay di chuyển loạn xị ngậu. Đó là cảnh quay của người Ukraine, còn trong các khung hình tiếp theo,
từ clip quay bởi drone, chúng ta có thể thấy xác chết những lính Nga giống như cách họ nằm trên sân trước đó.
Phía Ukraine cũng công bố phiên bản do họ quay, làm chậm chuyển động của người lính Nga cuối cùng khi đối tượng này rời khỏi nhà kho.
Nảy sinh một câu hỏi, tại sao các quân nhân Ukraine lại giết lính Nga đã đầu hàng? Ông Thomas C. Theiner - cựu quân nhân quân đội Ý, một chuyên gia quân sự sinh sống ở Kyiv - đã nêu quan điểm rằng bất kỳ ai có hiểu biết về quá trình đầu hàng trong chiến đấu sẽ thấy rằng phía Ukraine đã không phạm sai lầm gì.
Bài đăng của ông Theiner đã
được chia sẻ bởi cựu quân nhân Levin Yigal, sĩ quan Lực lượng Vũ trang Israel, người huấn luyện cho các lực lượng Ukraine, và cũng xuất hiện trên kênh Telegram của quân đội Azerbaijan.
Chuyên gia: chừng nào chưa kết thúc thì chưa phải đầu hàng
Theiner viết rằng thủ tục đầu hàng có các quy tắc quân sự nghiêm ngặt mà người lính phải học “
nằm lòng” và thực hành. Đầu tiên, binh lính của phe đối địch được kêu gọi phải giơ tay đầu hàng và đi đến một điểm trong khi quân đội phe chiến thắng chĩa súng máy vào họ để yểm hộ. Tất cả đều phải nằm xuống đất và sau đó, từng người một sẽ bị khám xét, tước vũ khí và còng tay, khi đó họ vẫn bị “
giám sát” bởi các tay súng máy.
Chừng nào điều này chưa xảy ra và sự đầu hàng chưa hoàn thành về mặt quân sự, chừng nấy về mặt lý thuyết, có khả năng kẻ thù đã bố trí phục kích, chẳng hạn những kẻ nằm dưới đất có lựu đạn hoặc sẽ bắn vào kẻ thù bằng bất kỳ vũ khí nào khác, đặc biệt nếu họ đông hơn. Đó là lý do tại sao các tay súng phải nổ súng ngay lập tức nếu họ thấy bất kỳ chuyển động đột ngột nào từ phía kẻ địch đang ở trạng thái tưởng như đã đầu hàng.
Theo nhà phân tích, trong đoạn video, cho đến những giây phút cuối cùng, chúng ta có thể thấy “thủ tục” này được quân đội Ukraine thực hiện đúng. Và khi người lính Nga bước ra khỏi nhà kho rồi nổ súng vào họ, phía Ukraine đã giết kẻ thù đang nằm dưới đất nhưng chưa được khám xét, vì không thể biết chuyện gì sẽ xảy ra.
“
Tội ác chiến tranh duy nhất được thực hiện bởi người lính Nga đã nổ súng. Và anh ta đã kéo theo đồng đội của mình khi buộc những tay súng Ukraine phải nổ súng”, ông Theiner nhận định.
Ngay cả trước bài đăng của Theiner, kênh Telegram của quân đội Azerbaijan đã bày tỏ nghi ngờ về việc phía Ukraine đã hành quyết tù binh Nga một cách “
máu lạnh”. “
Hãy để ý, quân Ukraine còn hỏi xem tất cả lính Nga đã rời khỏi nhà kho chưa. Người lính Nga cuối cùng, dường như là chỉ huy, ngay lập tức nổ súng vào quân Ukraine”, họ viết vào ngày 18/11.
Lập luận chính thức của phía Ukraine cũng tương tự. Trong bài đăng của mình, Ủy viên Nhân quyền Ukraine Dmytro Lubinyets mở đầu bằng câu “
trá hàng một cách dàn dựng là một tội ác chiến tranh” và bởi vậy, tốp lính Nga không được coi là tù nhân chiến tranh. “
Bắn trả không phải là một tội ác chiến tranh. Mặt khác, những kẻ sử dụng luật pháp quốc tế như một chiếc ô bảo vệ cho tội giết người phải bị trừng phạt”, ông viết.
Văn phòng Công tố Ukraine hiện đang điều tra vụ việc này. Cựu Tổng công tố Ukraine, ông Gyunduz Mamedov viết trong một tweet rằng thất hứa khi đầu hàng là một tội ác chiến tranh, nhưng vẫn cần điều tra đầy đủ vụ việc. Phó Thủ tướng Ukraine phụ trách hội nhập Châu Âu, bà Olha Stefanishyna cho rằng rất ít khả năng là các chi tiết ngắn, đã được biên tập trong đoạn video lại phản ánh những gì Nga tuyên bố.
Theo bà Olha Stefanishyna, các lực lượng Ukraine “
hoàn toàn không quan tâm đến việc hành quyết bất kỳ ai”, và được lệnh trực tiếp “
bắt càng nhiều tù nhân chiến tranh càng tốt” để trao đổi với Nga trong quá trình trao đổi tù binh. Theo ông Dmitry Peskov, Phát ngôn viên Điện Kremlin, phía Ukraine đã hành quyết các tù binh và phía Nga đang truy tìm những kẻ đã phạm tội ác này. “
Cần phải tìm được và trừng phạt những kẻ này”, ông tuyên bố.
Trong một phân tích trước đây về luật quân sự, độc lập với cuộc chiến hiện tại, Matt Montazzoli - chuyên gia pháp lý Quân đội Hoa Kỳ viết rằng kẻ thù nằm bất động trên mặt đất không tự động được coi là đã mất khả năng chiến đấu, ngoại trừ nếu đối tượng đã hoàn toàn tử vong ngay từ cái nhìn đầu tiên - ví dụ, bị chặt đầu hoặc có vô cùng nhiều máu xung quanh. Chừng nào chưa chắc chắn là kẻ địch đã rời trận, thì phải coi đó là mục tiêu hợp pháp.
“
Chừng nào người tấn công chưa chắc chắn được rằng kẻ thù bị thương đã mất khả năng chiến đấu (hoặc kẻ thù đã bị thương và đầu hàng một cách rõ ràng, vô điều kiện rõ ràng và thực sự, nếu sự đầu hàng có thể được thực hiện), thì kẻ thù vẫn là mục tiêu hợp pháp theo luật”, ông Matt Montazzoli viết. Ông cũng nói thêm, nghiêm cấm nổ súng bừa bãi vào kẻ thù đã bị thương, đang nằm với vết thương do đạn bắn “
vì mục đích an toàn”.
Phân tích cũng chỉ ra rằng, theo Hoa Kỳ, sự hiện diện của một kẻ thù mất khả năng chiến đấu không tạo nên sự bảo vệ đối với những kẻ thù khác: người lính có thể hạ gục kẻ thù đang chiến đấu ngay cả khi thấy được rằng cuộc tấn công có thể khiến kẻ đã mất khả năng chiến đấu cũng bị thương. Tất nhiên, phe tấn công phải cẩn thận để giảm thiểu thương vong cho những kẻ đã mất năng lực chiến đấu.
Cần nói thêm rằng tất cả những điều này là cách tiếp cận chiến tranh và chuyên môn quân sự về mặt pháp lý, nhưng trong thực tế, có lẽ sẽ không bao giờ chúng ta biết được rằng liệu có thể được đảm bảo được an toàn mà không phải nổ súng vào tốp lính Nga nằm dưới đất hay không. Nhưng bất kể chuyện gì đã xảy ra, tư cách tù binh không có nghĩa là tính mạng phải được đảm bảo, bất kể người lính thuộc bên nào trong cuộc chiến.
