QUANG TRUNG - NGUYỄN HUỆ LÊN NGÔI KHI NÀO?

Lời Tòa soạn: Phải chăng Bắc Bình Vương Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế ngày 25 tháng Chạp Kỷ Dậu, như “Hoàng Lê Nhất Thống Chí” và Sách giáo khoa dành cho học sinh hiện tại ghi lại? Liên quan tới vấn đề này, nhà giáo Vũ Quốc Lương đã có một “Thư ngỏ” gửi các đồng nghiệp và bạn bè trên mạng xã hội Facebook, nhằm lưu ý một nhầm lẫn lịch sử.

Được sự đồng ý của nhà giáo Vũ Quốc Lương, chân thành giới thiệu tới quý độc giả. Tên bài viết do NCTG tạm đặt (NCTG).

 

Kính gửi các nhà sử học, nhà văn, nhà giáo.

Thân gửi các bạn bè trên Facebook.

Tôi là Vũ Quốc Lương, là một thầy giáo dạy Toán, nhưng rất thích Sử học và đặc biệt mê cuộc hành quân thần tốc của Hoàng đế Quang Trung đại phá quân Thanh, tiến vào giải phóng Thăng Long vào trưa ngày mùng 5 tháng Giêng xuân Kỷ Dậu (1789). Vào ngày mùng 4 xuân Đinh Dậu (31-1-2017) tôi đã thuật lại cuộc hành quân này của vua Quang Trung bằng bài thơ “Đại thắng xuân Kỷ Dậu” đăng trên Facebook (*).

Dĩ nhiên để viết được bài thơ này tôi phải tra cứu lại các mốc thời gian trên Wikipedia và các tài liệu khác, một sự cẩn thận tất yếu phải có trước khi đặt bút viết lịch sử.

Một cô giáo dạy Văn - Sử đã dạy học 35 năm và là giáo viên dạy giỏi thành phố đã đưa tôi cuốn Ngữ văn lớp 9 tập một (Nhà xuất bản Giáo dục, xuất bản năm 2005) nói: “Thầy giáo đọc thêm tư liệu này, chúng tôi đều dạy và học sinh đều học theo cuốn sách giáo khoa này hàng chục năm nay rồi” (cuốn sách giáo khoa này tái bản năm 2016, vẫn nguyên như cuốn xuất bản năm 2005).

Cuốn Ngữ văn lớp 9 tập một này từ trang 64 đến trang 70 đã được trích từ hồi thứ mười bốn của cuốn “Hoàng Lê Nhất Thống Chí” để cho giáo viên dạy và học sinh học về cuộc hành binh của Hoàng đế Quang Trung dẫn tới đại thắng xuân Kỷ Dậu (1789).

Có một chi tiết lịch sử mà tôi cho là SAI, xin trích nguyên văn sách Ngữ văn lớp 9 tập một ở trang 64:

“Bắc Bình Vương lấy làm phải, bèn cho đắp đàn ở trên núi Bân (thuộc địa phận xã An Cựu, huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên - Huế), tế cáo trời đất cùng các thần sông, thần núi, chế ra áo cổn mũ miện, lên ngôi hoàng đế, đổi năm thứ 11 niên hiệu Thái Đức của vua Tây Sơn Nguyễn Nhạc làm năm đầu niên hiệu Quang Trung. Lễ xong hạ lệnh xuất quân, hôm ấy nhằm vào ngày 25 tháng Chạp năm Mậu Thân (1788).

Vua Quang Trung tự mình đốc xuất đại binh, cả thủy lẫn bộ cùng ra đi. Ngày 29 đến Nghệ An, vua Quang Trung cho vời người cống sĩ ở huyện La Sơn là Nguyễn Thiếp vào dinh và hỏi: …” (hết trích).

Nếu Bắc Bình Vương (Nguyễn Huệ) lên ngôi Hoàng đế vào ngày 25 tháng Chạp năm Mậu Thân thì có những sự vô lý sau:

1. Ngày 29 ra đến Nghệ An thì rõ ràng phải hiểu là ngày 29 tháng Chạp (vì ngày 25 tháng Chạp Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế và xuất quân). Như vậy, đến mùng 5 tháng Giêng mà đã tiến vào giải phóng Thăng Long thì không thể dẫn quân chủ yếu là bộ binh đi nhanh như vậy. Ai cũng biết đêm 30 tháng Chạp năm Mậu Thân quân Tây Sơn bắt đầu vượt sông tấn công đồn Gián Khẩu, vậy chỉ có một, hai ngày đã vượt mấy trăm cây số? Không thể hành quân thần tốc phi lý như thế trên một quãng đường dài như thế.

2. Ra đến Nghệ An ngày 29 tháng chạp năm Mậu Thân, vua Quang Trung còn dừng lại 10 ngày tuyển thêm vài vạn tân binh, tổ chức duyệt binh, tiếp danh sĩ Nguyễn Thiếp thì làm sao mùng 5 tháng Giêng lại ra giải phóng được Thăng Long? Chẳng nhẽ thời gian quay ngược lại à?

3. Ra đến phòng tuyến Tam Điệp - Biện Sơn, vua Quang Trung lại nói với các tướng: “Lần này ta ra, thân hành cầm quân, phương lược tiến đánh đã có tính sẵn. Chẳng qua mươi ngày có thể đuổi được người Thanh” (trích nguyên văn Ngữ văn 9 tập một trang 67).

Ở Tam Điệp - Biện Sơn vua còn nói mươi ngày có thể phá được giặc thì giải thích làm sao ngày 29 tháng Chạp năm Mậu Thân (1788) vua và quân còn ở Nghệ An, mà vua ta anh hùng minh mẫn như thế lại nói sai như vậy được sao?

Tất cả chỉ sai đúng một chỗ, đó là Bắc Bình Vương Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế phải là ngày 25 tháng Mười một năm Mậu Thân (1788), tức là sách Ngữ văn 9 tập một và “Hoàng Lê Nhất Thống Chí” đã ghi sai ngày Bắc Bình Vương lên ngôi mất một tháng.

Theo những tư liệu lịch sử mà tôi có (đã tham khảo thêm trên mạng Wikipedia) thì các mốc chính của giai đoạn lịch sử đó là như sau:

1. Ngày 21 tháng Mười một năm Mậu Thân (1788) quân Thanh vào được Thăng Long (bỏ ngỏ). Ngày 22 Tôn Sĩ Nghị làm lễ ở điện Kính Thiên sách phong cho Lê Chiêu Thống làm An Nam Quốc Vương.

2. Ngày 20 tháng Mười một quân Tây Sơn rút về Tam Điệp - Biện Sơn cố thủ. Đô đốc Nguyễn Văn Tuyết phi ngựa ngày đêm vào Phú Xuân cấp báo và ngày 24 thì vào đến Phú Xuân để cấp báo tin dữ.

3. Ngày 25 tháng Mười một năm Mậu Thân (1788) Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế và tiến quân ra Bắc.

4. Ngày 29 tháng Mười một năm Mậu Thân (1788) vua Quang Trung ra tới trấn Nghệ An, dừng lại 10 ngày tuyển thêm vài vạn tân binh, làm lễ duyệt binh, đọc lời Hịch xuất quân hào sảng và tiếp danh sĩ Nguyễn Thiếp để hỏi ý kiến.

Như vậy quân Tây Sơn cũng được dưỡng sức, nghỉ ngơi 10 ngày.

5. Sau 10 ngày đó quân Tây Sơn tiến ra Bắc và ngày 20 tháng Chạp năm Mậu Thân (1788) vua Quang Trung ra tới phòng tuyến Tam Điệp - Biện Sơn.

10 ngày để đi từ trấn Nghệ An ra đến phòng tuyến Tam Điệp - Biện Sơn là một thời gian hợp lý.

6. Tại Tam Điệp - Biện Sơn vua Quang Trung phủ dụ các tướng Bắc Hà, xem xét các đồn phòng thủ của quân Thanh và nói: “Lần này ta ra, thân hành cầm quân, phương lược tiến đánh đã có tính sẵn. Chẳng qua mươi ngày có thể đuổi được người Thanh” (trích nguyên văn sách Ngữ văn 9 tập một trang 67 tức cũng là “Hoàng Lê Nhất Thống Chí” hồi mười bốn).

Tại đây vua Quang Trung cho quân nghỉ ngơi mười ngày. Và câu nói mươi ngày có thể phá được giặc của vua Quang Trung là cực kỳ hợp lý với thời gian.

Ngày 30 tháng Chạp vua mở tiệc khao quân. Vua nói: “Ta với các ngươi hãy tạm sửa lễ cúng Tết trước đã. Đến tối 30 lập tức lên đường, hẹn đến ngày mùng 7 năm mới thì vào thành Thăng Long mở tiệc ăn mừng. Các ngươi nhớ lấy, đừng cho là ta nói khoác”. (trích Ngữ văn lớp 9 tập một trang 67).

Và như ta đã biết: đêm trừ tịch quân Tây Sơn xuất phát từ Tam Điệp - Biện Sơn, tiến công một loạt đồn phòng thủ của quân Lê Chiêu Thống, quân nhà Thanh: đồn Gián Khẩu, đồn Nguyệt Quyết, đồn Nhật Tảo, đồn Hà Hồi, đồn Ngọc Hồi, đồn Khương Thượng và trưa mùng 5 Tết Kỷ Dậu (1789) vua Quang Trung vào Thăng Long.

Như vậy, chiến dịch thần tốc của vua Quang Trung nổi bật nhất là ở 5-6 ngày này: từ đêm 30 tháng Chạp năm Mậu Thân đến mùng 5 tháng Giêng năm Kỷ Dậu (1789). Trong 5-6 ngày vừa hành quân vừa chiến đấu trên một chặng đượng dài hơn 100 km là hợp lý và cũng rất thần tốc rồi.

Vì “Hoàng Lê Nhất Thống Chí” và Ngữ văn 9 viết Bắc Bình Vương Nguyễn Huệ lên ngôi ngày 25 tháng Chạp năm Mậu Thân (1788) nên rất nhiều người hiểu lầm rằng vua Quang Trung đã hành quân cấp tốc trong có 10 ngày từ Phú Xuân ra đến tận Thăng Long hoặc là hiểu nhầm rằng vua Quang Trung đã hành quân cấp tốc ở Nghệ An từ ngày 29 tháng Chạp năm Mậu Thân (1788) đến mùng 5 tháng Giêng Kỷ Dậu để giải phóng Thăng Long. Tôi đã giải thích điều này với nhiều người và nhận được sự tán thành ủng hộ.

Nếu các vị và các bạn thấy tôi có lý xin 1 like đồng ý để tôi thêm quyết tâm dũng cảm tìm hiểu chi tiết lịch sử này. Nếu tôi sai xin các cao nhân và các bạn chỉ giáo cho vì dù sao tôi cũng không phải nhà nghiên cứu Sử chuyên nghiệp. Rất mong các vị và các bạn hồi âm qua Facebook của tôi hoặc số điện thoại di động.

Không thể để sách viết về lịch sử và sách Ngữ văn lớp 9 dạy cho học sinh lại sai mặc dù chỉ là một chi tiết vì một cái sai nhỏ này đã làm cho các thầy cô và hàng chục triệu học sinh qua nhiều năm cứ hiểu sai như vậy và hiểu sai luôn cuộc hành quân thần tốc của vua Quang Trung.

Những người có trách nhiệm với giáo dục nên sửa ngay vì năm học mới sắp đến tất lại phải in sách giáo khoa cho học sinh học thì thật là đau xót.

Kính thư!

(*) ĐẠI THẮNG XUÂN KỶ DẬU

Lê Chiêu Thống bất tài
Trị Bắc Hà không xong
Vì lợi ích dòng họ
Chạy sang cầu cứu Thanh.

Càn Long đang thịnh trị
Võ công thắng man di
Như mở cờ trong bụng
Thời cơ đến mấy khi.

Chiếu gọi Tôn Sĩ Nghị
Văn võ rất song toàn
Tổng đốc đất Lưỡng Quảng
Ra quân cướp Việt Nam.

Cầm tay ân cần dặn
Ta giao ngươi việc này
Tiến quân cực thận trọng
Không vội thắng vài ngày.

Hai tướng ta hăng hái
Xin chặn giặc xem sao
Giặc đến đã vội rút
Chúa công nghĩ thế nào?

Tư mã Ngô Văn Sở
Đồng ý cho xuất quân
Thế giặc mạnh quá lớn
Ta rút cầu Phú Lương.

Giặc vào được kinh thành
Báo tiệp về triều Thanh
Càn Long sai họa sĩ
Khắc trận thắng trên đồng.

Nhận được tin cấp báo
Quang Trung lệnh tiến binh
Phía Nam còn đầy giặc
Phía Bắc phải yên lành.

Người lên ngôi Hoàng đế
Cho thuận lẽ chính danh
Quân ra tới Trấn Nghệ
Dừng lại tuyển thêm quân.

Chỉ trong có mười ngày
Thêm năm vạn tân binh
Những người dân yêu nước
Không tính toán khi cần.

Vua chia quân năm đội
Thân chỉ huy tân binh
Tổng cộng có mười vạn
Chống giặc - gấp ba lần.

Ngày hai mươi tháng Chạp
Ra Tam Điệp - Biện Sơn
Tướng Bắc Hà nhận tội
Giặc đến bỏ kinh thành.

Mưu này - Ngô Thời Nhiệm
Tính toán rất cơ thần
Các ngươi là võ tướng
Chỉ thích được cầm quân.

Thăng Long đất trống trải
Làm sao dụng mưu thần
Cho chúng tạm nghỉ trọ
Ta phá chúng mươi ngày.

Ngày hai mốt xuất quân
Bỗng một trận gió lớn
Làm gẫy mấy lá cờ
Rượu chuyển sang sắc đỏ.

Các tướng dâng lời can
Xin Người hoãn vài ngày
Vua Quang Trung cười lớn
Chuyện tốt chớ mê man.

Giặc đến là ra trận
Cờ gãy - giặc qui hàng
Rượu đỏ - là máu giặc
Hẹn mồng bẩy khao quân.

Quân đi trong sương gió
Chân đất với áo nâu
Hành quân thật thần tốc
Không kể ngày đêm sâu.

Ba trận trực chiến lớn
Quang Trung luôn dẫn đầu
Quân giặc tan xác pháo
Không tên nào thoát đâu.

Hai mũi đánh vu hồi
Vào kinh thành Thăng Long
Xác giặc ngập máu đỏ
Chất thành gò Đống Đa.

Tôn Sĩ Nghị kinh sợ
Bỏ ấn tín gươm đao
Chạy một mạch phương Bắc
Đạp gẫy cả cầu phao.

Quân giặc lăn xuống nước
Thây giặc ngập sông Hồng
Dân Trung Quốc, biên giới
Hoảng sợ chạy vào trong.

Ngày mồng năm tháng Giêng
Vua ta vào kinh thành
Áo bào đen thuốc súng
Dân hân hoan đón chào.

Một cành đào Thăng Long
Báo tiệp - Lê Ngọc Hân
Đô đốc Tuyết phi ngựa
Ngày đêm vào Phú Xuân.

Nhớ lời Người hào sảng:
“Đánh cho nó chích luân bất phản
Đánh cho nó phiến giáp bất hoàn
Đánh cho sử tri Nam Quốc anh hùng chi hữu chủ”.

Trước tượng Người vĩ đại
Con lễ Người - tri ân
Người anh hùng áo vải
Mãi mãi của nhân dân.

(Mồng 4 xuân Đinh Dậu, 31-1-2017)