20 năm trước: CUỘC BẦU CỬ QUỐC HỘI TỰ DO ĐẦU TIÊN TẠI HUNGARY

Ông Orbán Viktor (giữa), thủ lĩnh phe đối lập hiện tại, trong những sự kiện diễn ra 20 năm trước - Ảnh tư liệu

Nhìn lại lịch sử, trong quá trình chuyển đổi thể chế năm 1989, tại các cuộc đàm phán Bàn tròn Dân tộc, những người tham dự đã bàn thảo và thông qua vào tháng 9-1989 những đạo luật căn bản, trong đó có Luật Bầu cử mới.

Khi đó, Đảng Công nhân Xã hội Hungary (MSZMP, tức Đảng Cộng sản) vẫn có vị thế tương đối mạnh và đã thể hiện được mong muốn của họ một cách đáng kể trong các cuộc hội đàm với các phe, nhóm chính trị đối lập. Các lãnh tụ cộng sản theo hướng cải tổ tin tưởng rằng ngay cả khi định chế bầu cử dân chủ được thực thi, họ cũng vẫn giữ được vai trò bao trùm, ngay cả trong khuôn khổ một chính phủ liên hợp, cho dù họ phải từ bỏ vai trò độc đảng.

Ngày 20-10-1989, Quốc Hội Hungary thông qua đạo luật số XXXIV (năm 1989) về việc bầu chọn các dân biểu Quốc hội (Luật bầu cử mới) với 286 phiếu thuận, 20 phiếu chống và 24 phiếu trắng. Ngày 22-12-1989, tổng thống lâm thời Szűrös Mátyás đưa ra quyết định về thời điểm của cuộc bầu cử: vòng 1 (25-3-1990), và vòng 2 (8-4-1990). Ngày 16-3-1990, Quốc hội Lâm thời tuyên bố tự giải tán.

Theo Luật Bầu cử mới, các ứng viên dân biểu phải thu thập được ít nhất 750 phiếu ủng hộ từ giới cử tri trong thời gian từ ngày 24-1 đến ngày 23-2-1990. Tính đến cuối tháng 2-1990, đã có 19 đảng đưa ra được bảng cử khu vực, và 12 đảng đưa ra được bảng cử toàn quốc.

Hội đồng Châu Âu đã cử sang Hungary một nhóm quan sát gồm đại diện của 16 quốc gia và nhóm này nhận định rằng, quá trình chuẩn bị cho kỳ bầu cử đã thỏa mãn hoàn toàn mọi yêu cầu thường lệ của các định chế dân chủ Phương Tây. Sau 43 năm, vào ngày 25-3-1990, Hungary lại có một cuộc bầu cử Quốc hội tự do và đa đảng: trong vòng 1, 4,9 triệu cử tri (tỉ lệ 65,1%) đã đi bầu các đại diện cho mình.

Sau 2 vòng bỏ phiếu, cuộc bầu cử đem lại một bất ngờ lớn đối với giới ký giả ngoại quốc: những người cộng sản cải tổ, vốn có vai trò rất lớn trong biến chuyển dân chủ năm 1989 tại Hungary, đã không có được vai trò đặc biệt trong Quốc hội mới. 33 ghế của Đảng Xã hội Hungary MSZP (được thành lập bởi các yếu nhân thuộc phe cải tổ trong Đảng Cộng sản) được coi là một kết quả trung bình, so với chiến thắng ngoạn mục của phe đối lập.

Chung cuộc, các lượng lực đối lập đã đại thắng với kết quả Diễn đàn Dân chủ MDF (165 ghế), Liên đoàn Dân chủ Tự do (94 ghế), Đảng Tiểu chủ Độc lập FKGP (44 ghế), Liên đoàn Thanh niên Dân chủ FIDESZ (22 ghế), Đảng Dân chủ Thiên Chúa giáo Nhân dân KDNP (21 ghế).

Trong Quốc hội mới, còn có đại diện của một đảng nhỏ là Liên minh Nông nghiệp (1 ghế) và 6 ghế dành cho các dân biểu độc lập.

Quốc hội mới của Đệ tam Cộng hòa Hungary được thành lập vào ngày 2-5-1990 và vị thủ tướng đầu tiên của nước Hungary dân chủ là ông Antall József, đứng đầu liên minh cầm quyền MDF-FKGP-KDNP. Trong dịp này, giới quan sát quốc tế đã bày tỏ sự ngưỡng mộ trước ý thức công dân của giới cử tri Hungary, những người đã dùng lá phiếu của mình một cách nghiêm túc và trách nhiệm sau hơn 4 thập niên dưới thể chế cộng sản.