CỰU TỔNG THỐNG BUSH “CHA” QUA ĐỜI

Là thành viên của Đảng Cộng hòa, George H. W. Bush giữ cương vị Tổng thống thứ 41 của nước Mỹ trong một nhiệm kỳ (1989-1993), đúng vào lúc tại Đông Âu và Liên Xô diễn ra những sự kiện lịch sử trọng đại: làn sóng dân chủ thắng thế, phe CS sụp đổ sau nhiều thập niên nắm độc quyền.

George H. W. Bush ra đời trong một gia đình khá giả và truyền thống, cha ông là Prescott Bush, một nhà tài chính, sau đó giữ chức Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ đại diện cho tiểu bang Connecticut. Sau khi tốt nghiệp phổ thông tại “trường điểm” Phillips Academy, ông gia nhập lực lượng Hải quân Hoa Kỳ.

Đầu quân đúng vào sinh nhật lần thứ 18 (năm 1942), sau 10 tháng huấn luyện, ông trở thành phi công và là phi công trẻ nhất của Hải quân Mỹ tham gia tác chiến trong Đệ nhị Thế chiến. Ông đã thực hiện nhiệm vụ trong 58 lần bay, có lần bị Nhật bắn rơi ở Thái Bình Dương nhưng may mắn thoát nạn.

Được nhận nhiều huân chương cao quý, Bush cha là tổng thống Mỹ cuối cùng từng là cựu chiến binh trong quân đội Hoa Kỳ tham gia Thế chiến thứ hai. Sau chiến tranh, ông theo học Kinh tế tại Đại học Yale, rồi theo đường kinh doanh. Thập niên 60, ông bắt đầu tham gia hoạt động chính trị.

Trước khi lên tới đỉnh cao, Bush cha từng là Dân biểu Liên bang trong hai nhiệm kỳ và cho tới những năm 80 thế kỷ trước, ông giữ một số cương vị quan trọng trong nội các Nixon và Ford như Đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc, Chủ tịch Đảng Cộng hòa, Đại sứ Mỹ tại Trung Quốc và Giám đốc CIA.

Trong hai nhiệm kỳ Tổng thống của Ronald Reagan (1980-1988), George H. W. Bush được chọn là Phó Tổng thống. Trong vai trò đó tại Tòa Bạch Ốc, ông là đồng sự của một trong những chính khách có vai trò nổi bật nhất đối với quá trình sụp đổ của CNCS tại Liên Xô và khu vực Đông Âu.

Năm 1988, Bush cha đăng quang sau khi thắng rất đậm đối thủ Michael Dukakis và sau 150 năm, ông là vị chính khách duy nhất được bầu làm Tổng thống Hiệp chúng quốc Hoa Kỳ từ ghế Phó Tổng thống. Đặc biệt hơn nữa, trước đó ông chưa hề giữ chức Thượng nghị sĩ hay Thống đốc bang.

Phát biểu nhậm chức của Bush cha có lời hứa nổi tiếng và đáng nhớ “Quý vị hãy nhìn vào môi tôi, sẽ không có các loại thuế mới!” (Read my lips, no new taxes), khẳng định rằng Đảng Cộng hòa sẽ xử lý tình trạng thâm hụt ngân sách bằng cách giảm các khoản chi, chứ không tăng thuế.

Tuy nhiên, khi cầm quyền, đối mặt với nền kinh tế suy thoái nặng và những khó khăn trong chính trị, ông vẫn buộc phải tăng thuế và giảm chi cho quân sự, là điều khiến cử tri Cộng hòa rất không hài lòng. Bush cha từ giã ghế Tổng thống do thất bại trong cuộc đua năm 1992 trước Bill Clinton.

Trong lịch sử Mỹ, cho tới giờ Bush cha là vị tổng thống cuối cùng chỉ phục vụ được một nhiệm kỳ, bởi lẽ các “hậu duệ” của ông - Bill Clinton, Bush “con” (George W. Bush), cũng như Barack Obama đều được đắc cử thêm một nhiệm kỳ thứ hai. Dầu vậy, ông đã để lại một sự nghiệp đáng nhớ.

George H. W. Bush đã là chứng nhân của sự sụp đổ của thành trì CS tại Liên bang Xô-viết, nhưng cạnh đó, ông còn là thủ lĩnh trong cuộc chiến giữa Phương Tây và Iraq của nhà độc tài Saddam Hussein, một sự kiện cho tới nay vẫn gây nhiều tranh cãi trong giới nghiên cứu lịch sử và chính trị.

 

Với Hungary, quốc gia mà Bush cha có dịp qua thăm ba lần, vị tổng thống Mỹ có nhiều duyên nợ. Năm 1983, trên cương vị Phó Tổng thống, ông là chính trị gia cao cấp nhất của Mỹ công du Budapest trong những năm tháng của “nền độc tài mềm” dưới sự lèo lái của Tổng bí thư Kádár János.

Cũng ông, một tuần sau cái chết định mệnh của Kádár János, vào tháng 7-1989, là vị nguyên thủ quốc gia đầu tiên của Hoa Kỳ sang Hungary trong thời gian tại vị (năm 1910, Tổng thống thứ 26 của Mỹ - Theodor Roosevelt cũng đã tới thăm Hung, nhưng khi đó ông đã chấm dứt nhiệm kỳ tổng thống).

George H. W. Bush tới Hungary đúng vào lúc nước này đang có những biến chuyển dân chủ quan trọng nhất trong lịch sử. Tổng thống Mỹ đã gặp gỡ các thành viên của Bàn tròn Đối lập, một “Hội nghị Diên Hồng” của Hungary (lời TS. Nguyễn Quang A), trong đó có thủ lĩnh thanh niên Orbán Viktor.

Trong chuyến công du ấy, ông đã để lại nhiều hình ảnh ấn tượng khiến người dân Hung mến mộ, khi chạy thể dục như một thường dân giản dị ở sân của CLB Vasas (cảnh tượng ít thấy ở các lãnh tụ CS), và nhất là khi đọc bài phát biểu lịch sử trong cơn mưa tầm tã trước Nhà Quốc hội Hungary.

Xé bỏ tờ giấy có phát biểu được viết sẵn đã thấm ướt, Bush cha nói “vo” trước cử tọa cũng dầm mưa đón chờ ông tại Quảng trường Kossuth. Những lời nói từ “trái tim chân thành” (lời của ông) đã khiến người Hung cảm động, và nhất là khi ông trao áo khoác cho một phụ nữ đang run rẩy vì lạnh.

Sau khi hồi hưu, Bush cha vẫn còn được báo chí nhắc tới với những hoạt động thiện nguyện dân sự, giúp đỡ người nghèo và nạn nhân của những thảm họa thiên nhiên. Ông đã được nhận nhiều huân chương cao quý, trong đó có Huân chương Tự do Tổng thống do Barack Obama trao tặng.

Bush cha kết hôn với bà Barbara Bush từ khi còn trẻ, hai ông bà đã có với nhau 73 năm chung sống hạnh phúc, cho tới khi cựu “Đệ nhất Phu nhân” qua đời vào tháng 4 năm nay, thọ 92 tuổi. Họ đã có với nhau tất cả 6 người con, trong đó một người qua đời năm 1953 vì chứng bệnh ung thư máu.

Tựu trung, sự nghiệp chính trị của George H. W. Bush có những điểm thành công và thất bại, nhưng thế giới sẽ nhớ tới ông như vị nguyên thủ Hoa Kỳ đã chấm dứt thời Chiến tranh lạnh, một con người mang trong mình những giá trị cốt lõi và truyền thống của Cộng hòa, chuẩn mực và danh dự.