"We are the World": ĐƯỜNG ĐẾN MỘT BÀI CA

Ca khúc lừng danh ấy, mà cả thế giới đang chờ đón kỷ niệm 20 năm ngày chào đời (28-1-2005), đã xuất hiện như thế nào?

Mọi sự bắt đầu từ ca sĩ người Ireland, Bob Geldof. Tháng 11-1984, có dịp qua Ethiopia theo sự ủy nhiệm của Ủy hội vì Châu Phi (Comission for Africa), người nghệ sĩ này đã thực sự bất ngờ và rúng động trước sự nghèo khó ở mức cùng cực và cuộc chiến sắc tộc đã gây nên bao chết chóc ở xứ sở này. "Kinh hoàng nhất là người dân ở đó coi chuyện đói khát dài ngày là rất bình thường" - Geldof đã kể cho bạn bè như vậy.

Tâm niệm "nhạc Rock phải làm được một điều gì đó cho dân sinh, cho xã hội", cuối năm ấy, Geldof đã vận động các ngôi sao nhạc Rock khác cùng tổ chức một concert từ thiện gom tiền cho những người dân đang sống ngắc ngoải vì đói ở châu Phi và Ethiopia. Ca khúc từ thiện của anh - "Do You Know, It's Christmas" - được thu thanh cùng nhiều ngôi sao nhạc Rock như George Michael, Boy George, ban nhạc "Duran Duran", "Bananarama", Phil Collins, Paul Young, Sting... và tất nhiên, Geldof, được quy tụ trong một ban nhạc chỉ xuất hiện duy nhất một lần, lấy tên "Band Aid" - đã đứng đầu bảng xếp hạng thời đó và toàn bộ tiền thu được do bán chiếc đĩa có ca khúc này đã được chuyển cho các nạn nhân của nạn đói châu Phi.

Đỉnh cao của hoạt động từ thiện do Geldof khởi xướng và tổ chức, là hai concert vĩ đại vào ngày 13-7-1985, đồng thời tại sân vận động Wembley (London, Anh) và JFK Stadium (Philadenphia, Mỹ), với sự hiện diện của rất nhiều ca sĩ và ban nhạc thượng hạng như "U2", "Who", "Queen", "Dire Straits", "Boomtown Rats" (ban nhạc của Geldof), Tom Petty và ban nhạc "Heartbreakers", "Led Zeppelin", "The Pretenders", "Judas Priest", "Black Sabbath" (cùng Ozzy Osbourne), "The Beach Boys", "Crosby", "Stills and Nash", "Status Quo", "Santana" (cùng Pat Metheny), "Run DMC", B. B. King, Sting, Elton John, Eric Clapton, Bob Dylan (cùng Ron Wood và Keith Richards, các "cựu binh" "The Rolling Stones"), Madonna, Paul McCartney (cùng David Bowie và Pete Townshend), Phil Collins, Mick Jagger (thủ lĩnh "The Rolling Stones"), Tina Turner, Sade, Neil Young, Paul Young, Bryan Adams và Brian Ferry.

Chương trình từ thiện khổng lồ ấy, mang tên "Live Aid", đã được truyền trực tiếp qua 9 vệ tinh nhân tạo và tại hơn 100 nước, hơn 1 tỉ người đã chứng kiến sự kiện nhân đạo kỳ vĩ này. Tổng cộng, 140 triệu USD đã thu được và chuyển cho quỹ từ thiện cứu đói Châu Phi trong dịp này.

*

Trong hai concert kể trên, ngoài "Do You Know, It's Christmas" và hơn cả ca khúc từ thiện của người khởi xướng "Live Aid" này, "We are The World" thực sự đã gây chấn động thế giới. Được thu vào ngày 28-1-1985, bài hát ấy là tác phẩm của hai ca nhạc sĩ Michael Jackson và Lionel Ritchie, khi đó đều đang ở đỉnh cao của sự nghiệp âm nhạc.

Ý tưởng của bài hát khởi đầu từ Harold Belafonte, một ca sĩ da đen, sinh năm 1927. Xuất thân từ một gia đình nghèo khó, trưởng thành tại những vùng cực khổ của nước Mỹ, Belafonte có ý thức xã hội rất sớm: tham gia Tổ chức Giáo dục và Nhi đồng Quốc tế (UNICEF), ông thành lập một hội từ thiện riêng có tên "USA for Africa" (Nước Mỹ vì châu Phi). Nổi tiếng với thể loại nhạc Folk, Pop và Jazz, nhưng Belafonte còn được biết đến như một trong những nghệ sĩ đã can đảm phá vỡ hàng rào giai cấp, chủng tộc; cùng với lãnh tụ da đen Martin Luther King, ông đã đấu tranh không mệt mỏi cho quyền bình đẳng của người da đen qua âm nhạc. Cũng chính ông là người khởi xướng hoạt động từ thiện ủng hộ Châu Phi đói khổ.

Khi thấy châu Âu có "Band Aid" với những ca sĩ thượng thặng để hoạt động từ thiện, giới nghệ sĩ Mỹ cũng nảy ra ý định quy tụ một lần các tên tuổi lừng danh nhất của họ để có một ca khúc tương tự "Do You Know, It's Christmas". Với tài tổ chức của "ông bầu" Quicy Jones và Ken Kragen (Chủ tịch Hiệp hội các Nghệ sĩ Mỹ vì Châu Phi), hơn 40 đại diện kiệt xuất của nhiều thế hệ ca sĩ Mỹ như Bruce Springsteen, Michael Jackson, Ray Charles, Stevie Wonder, Bob Dylan, Diana Ross, Tina Turner, Billy Joel... đã hợp lực thu thanh bài hát vĩ đại này đúng vào đêm trao Giải thưởng Âm nhạc Nước Mỹ (American Music Awards), 28-1-1985. "Ban nhạc" chỉ xuất hiện đúng một lần ấy, đã được gọi với cái tên "USA for Africa" để tỏ lòng kính trọng ca sĩ da đen Belafonte.

Đĩa đơn chứa "We are the World" sau đó đã bán được tới hơn 7 triệu bản trên khắp thế giới và gặt hái được giải Grammy cho ca khúc xuất sắc nhất trong năm. Hơn 60 triệu USD do bán đĩa đã được sung cho quỹ từ thiện trợ giúp đói nghèo của châu Phi; sắp tới, nhân kỷ niệm 20 năm ngày ra đời, ấn bản DVD "We Are the World: The Story Behind the Song" (Câu chuyện đằng sau bài hát), chọn lọc hơn 4 tiếng hình ảnh phim tư liệu về lịch sử của ca khúc với những tên tuổi âm nhạc nổi tiếng nhất thế giới - cũng sẽ được phát hành nhằm góp tiền cho châu Phi.

"We are the World" và bản clip được lan truyền cả thế giới thời đó cho người nghe cảm giác kỳ vĩ và xúc động về một quyết tâm làm cho thế giới tốt lành hơn. Ca khúc mang đậm tính "đồng loại" này đã được dàn dựng rất quy mô và ấn tượng, với những cặp diễn (duett) lừng danh và bất ngờ như Lionel Richie & Stevie Wonder, Michael Jackson & Diana Ross, Paul Simon & Kenny Rogers, Tina Turner & Billy Joel, Dionne Warwick & Willie Nelson, Kim Carnes & Cyndi Lauper & Huey Lewis. Đặc biệt, ở đoạn điệp khúc, Bruce Springsteen, biểu tượng của một nước Mỹ cứng cỏi thời đó, đã "xuất thần" cùng người nghệ sĩ mù Stevie Wonder, để lại cho người xem những cảm xúc không thể nào quên!

*

Hai mươi năm trôi qua, "We are the Wolrd" vẫn đọng lại y nguyên trong lòng người yêu nhạc và yêu hòa bình. Nó đã được cất lên nhiều lần trong các concert từ thiện; gần đây nhất, một phiên bản tiếng Hoa (Quảng Đông và Quan thoại) của ca khúc đã được rất nhiều ngôi sao của Hồng Công trình diễn và thu băng để trợ giúp các nạn nhân của sóng thần. Ken Kragen, một trong số có vai trò lớn trong sự thành lập ban nhạc "USA for Africa", mới đây đã khẳng định: "Tôi có thể nói rằng "We are the World", chúng ta là thế giới, và có thể giải quyết mọi vấn đề của nó. Dù thế nào, ca khúc đã mở ra ánh sáng diệu kỳ để giải quyết những vấn đề khó khăn, khích lệ nhiều người hành động và đặt ra một ví dụ về khả năng con người có thể cùng nhau thực hiện những hành động tốt đẹp, nhằm giúp đỡ những người khó khăn đang cần sự hỗ trợ".

Có lẽ cũng không ngoài lý do đó mà cộng đồng Việt tại Hung, khi tổ chức Đêm nhạc từ thiện ủng hộ nạn nhân sóng thần vào ngày 29-1 sắp tới, đã chọn tên bài hát cho chương trình. Và bà con Việt Nam tại Budapest, tối hôm ấy, sẽ lại có dịp nghe và cùng hát giai điệu và ca từ quen thuộc:

We are the world, we are the children
We are the ones who make a brighter day so let's start giving
There's a choice we're making we're saving our own lives
It's true we'll make a better day just you and me