Tổng thống Hungary: HAM GIỮ GHẾ KHI ÐÃ BỊ TƯỚC HỌC VỊ VÌ ÐẠO VĂN

Trái với những thông tin sơ bộ vào buổi trưa thứ Sáu, trong chương trình trả lời phỏng vấn đặc biệt phát trên truyền hình công ích Hungary vào tối 30-3 về những vấn đề liên quan tới bản luận án đạo văn, ông Schmitt Pál còn cho biết, để thay thế học vị bị tước, ông sẽ nỗ lực để có bằng TS thực thụ ở tuổi 70 trong một đề tài mà từ gần 17 năm nay ông tìm hiểu, nghiên cứu và đã thuyết trình ở nhiều hội nghị thế giới trên cương vị một quan chức của phong trào Thế vận quốc tế.

Bài trả lời phỏng vấn bất thường

Trong vòng hơn 13 phút, tổng thống Hungary đã không xin lỗi và cho hay, quan điểm của ông là ông được bầu làm nguyên thủ quốc gia không phải vì một học vị mà ông đã có từ hơn 20 năm nay. Ông cảm thấy buồn vì đã bị tước bằng mà không được hỏi ý kiến, nhất là trong khi ông vắng nhà để đại diện cho Hungary tại Hội nghị Thượng đỉnh Quốc tế về vấn đề an toàn hạt nhân ở Hàn Quốc.

Nói về bản luận án năm 1992, ông Schmitt Pál cho hay ông muốn có học vị TS để trả ơn thân mẫu mình và đã rất nỗ lực thực hiện đề tài theo đúng khả năng của mình, ông không áy náy lương tâm vì điều đó. Trong quá trình làm luận án, trường đại học và các giáo viên phản biện đều không hề có ý kiến gì về việc ông không dẫn nguồn trực tiếp, không dùng dấu ngoặc kép khi trích, và chỉ nêu các tư liệu tham khảo ở cuối luận án.

Tổng thống Hungary cho rằng như vậy là ông đã tuân thủ các nguyên tắc vào thời đó, và nghiên cứu của ông - dù không đưa ra những giá trị mới - nhưng cũng là những kiến thức mới và hữu ích ở Hungary, đã có ích cho xã hội, cho phong trào Thế vận Hungary. Bản thân ông trên cương vị thành viên Ủy ban Olympic Quốc tế và các liên đoàn thể thao của Hungary cũng đã sử dụng những kiến thức đó nhiều lần.

Ông Schmitt Pál khẳng định ông không có lợi gì về vật chất hay tinh thần, mà ông chỉ dùng học vị khi ký về sau này, cũng như trên cương vị Tổng thống Cộng hòa. Ông cho rằng việc trường Ðại học tước học vị của ông thì đó là chuyện của trường, trường sẽ phải suy nghĩ lại, ông không kiện cáo mà sẽ chứng tỏ còn đủ kiên trì - như một cựu vô địch Thế vận - để viết một luận án TS phù hợp với những yêu cầu rất hóc búa hiện nay, trong đề tài thể thao và môi trường mà ông thông thạo.

Kết thúc bài phỏng vấn, tổng thống Hungary hài lòng nhắc lại việc luận án của ông cách đây 20 năm đã được đánh giá là xuất sắc (summa cum laude), ông đã bảo vệ thành công luận án và không muốn nói thêm gì về vấn đề này. Bởi lẽ, trên cương vị cá nhân và cương vị tổng thống, ông luôn sẵn sàng đứng ra bảo vệ lẽ phải và trong vụ này, ông cũng phải bảo vệ trường cũ, cũng như các thày giáo đã giúp đỡ ông làm đề tài.

Phản đối dữ dội

Như vậy, ông Schmitt Pál đã không từ chức cho dù ông đã bỏ tất cả các chương trình chính thức trên cương vị tổng thống trong ngày thứ Sáu. Ngay trong khi ông phát biểu, chừng 100-150 người biểu tình tụ tập trước Dinh Tổng thống (Cung Sándor) đã cười giễu và giăng biểu ngữ đả phá tổng thống. Một số đại diện của Phong trào Ðoàn kết cho hay, họ sẽ ở lại đó trong hai ngày cuối tuần để phản đối.

Cũng trong thời điểm đó, một số thành viên, cảm tình viên của các đảng đối lập đã tuần hành trong thành phố, thậm chí còn chặn và chiếm Lánchíd - cây cầu cổ nhất của thủ đô Budapest - một cách tượng trưng, với biểu ngữ “Tổng thống là một tên trộm!” để đòi tổng thống phải từ chức. Cảnh sát đã bắt giữ 10-15 người thuộc phân ban Thanh niên của đảng cực hữu JOBBIK với tội danh cản trở giao thông.

Việc ông Schmitt Pál cố gắng bám giữ ghế nguyên thủ quốc gia bị các đảng đối lập phản đối rất mạnh mẽ. Ðảng LMP cho rằng đây là sự nhục nhã và cho rằng câu chuyện không còn chỉ riêng của tổng thống, mà đã là chuyện của Thủ tướng Orbán Viktor, người đặt ông vào ghế tổng thống và giữ chặt ông tại đó. Theo Ðảng Xã hội Hungary MSZP, đây là lúc ông Orbán phải thực hiện bổn phận của mình: buộc tổng thống phải từ chức.

Ðảng cực đoan cánh hữu JOBBIK khẳng định: với những lời bao biện tối thứ Sáu, ông Schmitt Pál đã “dìm xuống bùn đen danh dự và phẩm giá của chức danh tổng thống”. JOBBIK cũng chỉ trích thủ tướng Orbán Viktor, cho rằng ông Orbán đã thả một hồn ma khỏi bình và giờ thì không biết làm gì với hồn ma đó. Ðảng này cũng yêu cầu tổng thống từ chức và để cử tri được bầu chọn trực tiếp người kế vị ông.


Ðáng chú ý là một bộ phận của liên minh cầm quyền cũng tỏ ra quá chán ngán với tổng thống trong vụ đạo văn này. Một dân biểu FIDESZ cho hay, xem ông Schmitt Pál trả lời phỏng vấn, ông cảm thấy bất ngờ, “sững sờ và không còn biết nói gì”, và cho biết đa số các nghị sĩ FIDESZ cũng đều cảm thấy khó xử như thế. Cho dù, họ không nghĩ rằng đảng họ sẽ làm gì để xử lý hậu quả chính trị của vụ đạo văn.

Duy nhất, chỉ có một số lãnh đạo thượng đỉnh của đảng cầm quyền FIDESZ, thông qua các phát biểu, cho thấy họ rất thận trọng. Thủ tướng Orbán Viktor, trong nhiều dịp, chỉ nói rằng theo Hiến pháp mới của Hungary (do liên minh cầm quyền tự thông qua với hơn 2/3 ghế trong Quốc hội) đảm bảo quyền “bất khả xâm phạm” của Tổng thống và việc từ chức hay không chỉ có thể được quyết định bởi cá nhân tổng thống, chứ không ai có quyền can thiệp.

Bùng nổ từ đêm thứ Tư

Vụ đạo văn của ông Schmitt Pál tưởng đã được êm ấm sau khi Ủy ban Ðiều tra của Ðại học Y khoa Budapest công bố kết luận vào thứ Ba tuần này với cách diễn đạt rất mềm mỏng đối với tổng thống. Tờ trình kết luận rằng tác giả đã đạo văn và phạm phải nhiều thiếu sót khác, nhưng trường đại học cũng có lỗi ở chỗ đã không nhắc nhở, khiến tác giả có thể nghĩ rằng luận án của mình như vậy là phù hợp với các yêu cầu và quy định thời đó.

Sau khi báo cáo được đưa ra công luận, Tổng thống Schmitt Pál coi đó là sự chứng tỏ ông vô can và ông sẽ không từ chức. Phe cầm quyền phát biểu rằng họ chấm dứt đề tài này, trong khi các đảng đối lập và một bộ phận lớn của giới trí thức, cư dân Hungary hết sức phẫn nộ. Một cuộc biểu tình đã được triệu tập khẩn cấp vào tối 27-3 trước Nhà Quốc hội với sự hiện diện của hàng ngàn người, đòi tổng thống phải từ chức.

Ðêm thứ Tư 28-3, luật sư Fluck Ákos - người duy nhất trong số 5 thành viên Ủy ban Ðiều tra không thuộc Ðại học Y khoa và có ý kiến “trái chiều” với kết luận chung cuộc - đã công bố quan điểm của ông, theo đó cần xem xét khả năng và hình thức tước học vị của ông Schmitt Pál vì luận án của ông hoàn toàn không bao hàm điều gì mới về nghiên cứu khoa học, mà đơn thuần chỉ là cắt, ghép từ những kết quả nghiên cứu đã có sẵn trước đó.

Gần như đồng thời, tờ báo “Dân tộc Hung” (Magyar Nemzet, một nhật báo được coi là thân chính quyền) ra xã luận nói rằng, ông Schmitt Pál đã bỏ lỡ một cơ hội hiếm có khi sau kết luận rất nhân đạo của Ủy ban Kiểm tra, ông đã không từ chức ngay trong thời gian công du tại Hán Thành (Seoul, Nam Hàn). “Dân tộc Hungary” nhận định rằng trong cuộc chiến này, tổng thống chỉ có thể bại trận và “khuyên” ông nên từ chức. Một trái bom tấn bùng nổ!

Sáng 29-3, trong phiên họp khẩn cấp, Hội đồng Tiến sĩ của Ðại học Y khoa Budapest đã ra đề xuất tước học vị dr. univ. của ông Schmitt Pál và yêu cầu Hội đồng Trường đưa vấn đề này ra biểu quyết trong phiên họp vào buổi chiều. Thông báo về việc này được đưa ra giữa những tràng pháo tay vang dội. Trong vài giờ, vô số thông tin bất lợi đối với tổng thống đã được truyền thông Hungary dồn dập loan tải trên đa số các mặt báo, các mạng tin trực tuyến.

Giới luật gia cho rằng các tác giả (hoặc gia đình họ) bị ông Schmitt Pál vi phạm tác quyền (trích dẫn không đề nguồn một cách vô độ mà không được phép của chủ sở hữu) có thể khởi kiện dân sự. Khả năng có người “dịch hộ” ông Schmitt Pál chừng 200 trang luận án từ tiếng Pháp và Ðức cũng được đặt ra, vì khi đó ông chưa đủ khả năng về sinh ngữ như vậy (phần dịch tiếng Ðức được đánh giá là “hay”, “thanh thoát” hơn phần từ tiếng Pháp).


Vào hồi 7 giờ tối cùng ngày, sau nhiều tiếng chờ đợi căng thẳng, Hiệu trưởng Ðại học Y khoa Budapest Tulassay Tivadad đã công bố kết quả biểu quyết của Hội đồng Trường trong vấn đề học vị “tiến sĩ trường” của tổng thống. Với 33 phiếu thuận và 4 phiếu chống, Ðại học Y khoa nhận định rằng bản luận án năm 1992 của ông Schmitt Pál không phù hợp cả về mặt đạo đức khoa học và chuyên môn, và tuyên bố tước bằng doctor universitatis của ông!

Cố gắng “tự lực cánh sinh”?

Câu hỏi “tổng thống có từ chức hay không?” được đặt ra một cách khẩn thiết, sau thời điểm ông Schmitt Pál bị tước học vị “tiến sĩ trường”. Khi quyết định được đưa ra, ông đang chờ chuyển máy bay tại phi trường Frankfurt (Ðức) trên đường từ Hán Thành về Budapest. Các nguồn tin cho hay, tại đó, ông đã có cuộc trao đổi với Thủ tướng Orbán Viktor mà nội dung vẫn chưa được khẳng định - khả năng là ông Orbán khích lệ tổng thống vững tâm giữ ghế.

Máy bay chở tổng thống hạ cánh ở Budapest lúc 10 giờ 30 phút tối thứ Năm 29-3 và chờ ông tại sân bay là một số nhóm biểu tình với các biểu ngữ, khẩu hiệu đòi ông từ chức. Tuy nhiên, ông đã lên xe riêng đậu ngay dưới chân máy bay để trở về nhà mà không bị giới ký giả và đoàn biểu tình quấy rầy. Ðến giờ phút ấy, nhiều nguồn tin - trong đó, có cả các nguồn từ nội bộ đảng cầm quyền FIDESZ - cho rằng ông sẽ từ chức vào hôm sau, thứ Sáu 30-3.

Lý do khả dĩ được đưa ra là tổng thống đã trở nên quá “nặng nợ” đối với FIDESZ và đảng này - vốn đang bị đả phá từ nhiều phía - muốn tách riêng vụ bê bối của ông Schmitt Pál với vai trò của Thủ tướng Orbán Viktor, người đã đề cử và cất nhắc ông trong thực tế, trên cương vị Chủ tịch FIDESZ. Tuy nhiên, cũng có những phân tích cho rằng, thời gian gần đây, tổng thống đã trở nên “khó bảo” ngay cả đối với FIDESZ và đến giờ, ông sẽ tự ra quyết định.

Dường như điều này đã trở thành sự thật khi đến chiều thứ Sáu 30-3, không ít nguồn tin đã cho rằng, trong cuộc trả lời phỏng vấn bất thường vào 8 giờ tối, tổng thống sẽ không từ chức. Theo báo chí, quyết định này cũng phù hợp với tính cách của ông Schmitt Pál: ông không dễ dàng từ bỏ những gì đã và đang có, mà sẽ giành giật đến cùng, với quyết tâm của một nhà thể thao!

Rốt cục, với những lời biện bạch có thể nực cười đối với giới trí thức khoa bảng nhưng cũng có thể là thuyết phục với một số giai tầng trong xã hội còn cảm tình với tổng thống, ông Schmitt Pál thực sự muốn giữ ghế bằng mọi giá, hay chỉ “kéo dài thời gian” để tìm cách khôi phục uy tín đã rất sứt mẻ của mình? Ðiều đó chưa ai biết, nhưng dường như đảng cầm quyền đã có đầy đủ mọi kịch bản để ứng phó với mọi khả năng khả dĩ.

Những hệ lụy

Báo chí Hungary bình luận rằng Ðại học Thể thao Hungary - nơi ông Schmitt Pál bảo vệ năm 1992 - kể từ khi được sáp nhập và trở thành 1 khoa (khoa Khoa học Thể dục và Thể thao) của Ðại học Y khoa Budapest năm 1999, vẫn là nơi để những chính khách, những cựu vô địch thể thao, sau khi giải nghệ, tìm cách dễ dàng lấy được bằng đại học hoặc học vị tiến sĩ cho bước đường chính trị hoặc thể thao sau này của mình.

Tại khoa này, mọi thứ vẫn khép kín, vẫn biệt lập so với các khoa khác như kiểu một “nhà nước trong nhà nước” với những mối quan hệ cá nhân nhằng nhịt, những nguyên tắc bất thành văn. Do đó, vốn có uy tín lớn ở Châu Âu, Ðại học Y khoa Budapest  cũng phải tìm cách sao đó để giữ thể diện cho mình trong vụ bê bối đạo văn của tổng thống. Trường đã từng cố gắng làm sao để vừa giữ thể diện cho ông Schmitt Pál và vừa giữ cho chính họ.

Tuy nhiên, khi thấy hai yếu tố nói trên không thể song hành, Hội đồng Trường đã phải ra một quyết định hợp lý, khiến uy tín của trường được bảo tồn. Truyền thông Hungary cho rằng, sau vụ này, rất có thể sẽ có thêm nhiều bằng đại học hoặc “tiến sĩ trường” nữa thuộc khoa Khoa học Thể dục và Thể thao bị phát giác là “rởm”, hoặc được thực hiện thông qua con đường sao chép.

Nhắc đến ba vị tổng thống tiền nhiệm của nền Ðệ tam Cộng hòa Hungary trong hơn 20 năm qua, công luận Hungary cho rằng cả Göncz Árpád, vị nguyên thủ được ưa chuộng nhất, cả Sólyom László, vị tổng thống đầy uy tín quốc tế qua 10 năm giữ chức Chánh án Tòa án Hiến pháp, nhưng ngay cả ông Mádl Ferenc là người bị coi là thân chính phủ cũng đều có hệ thống giá trị riêng, và họ thuộc một “đẳng cấp” khác so với ông Schmitt Pál.

Với chính kiến cứng cỏi, các ông Sólyom László và Göncz Árpád đã trả lại Quốc hội nhiều đạo luật, không thông qua hoặc đưa lên Tòa án Hiến pháp xin ý kiến thẩm định, còn ông Schmitt Pál thì ký tất cả, gần như theo “đơn đặt hàng” của nội các Orbán Viktor. Chính ông Schmitt cũng nói ông khác các vị tiền nhiệm ở chỗ, ông chủ trương “hợp tác toàn diện” với chính phủ. Ðây có thể là điều mà phe đối lập và một bộ phận cử tri không bao giờ tha thứ cho ông!

(*) Một phần bài viết đã đăng trên RFI.