Được coi là một chuyên gia về quan hệ Ba Lan - Hungary thời Đệ nhị Thế chiến, sử gia Zima cho hay: theo dự định, bộ phim tư liệu này sẽ được ra mắt vào mùa thu năm nay, và sẽ tập trung vào những sự kiện trọng đại của hai nước, như năm 1920, 1944 (của Ba Lan) hay 1956 (của Hung).
Cụ thể, các nhà làm phim sẽ tìm các cựu thành viên của Quân đội Hungary từng hỗ trợ dân Ba Lan trong cuộc khởi nghĩa Warszawa 1944, hoặc còn giữ những ký ức của thân nhân, gia đình về cuộc chiến Ba Lan - Liên Xô năm 1920, sau khi nước này giành được độc lập sau Đệ nhất Thế chiến.
Phim cũng tìm những nhân chứng Hungary từng được phía Ba Lan hỗ trợ trong cuộc cách mạng 1956. Một địa chỉ điện thư được công bố (magyarokvarsoban@gmail.com - Người Hung ở Warszawa) để các nhân chứng có thể tham gia dự án lớn này trong quá trình thực hiện bộ phim.
Cá nhân sử gia Zima, trong năm nay, đã cho ấn hành một tác phẩm sử học về vai trò của hơn 30 ngàn quân nhân Hungary trong cuộc khởi nghĩa Warszawa năm 1944. Sách cũng đã được giới thiệu tháng 5 vừa qua tại Hội chợ Sách Warszawa, nhân khai mạc Năm Văn hóa Hung tại Ba Lan.
Với nhan đề “Người Hungary trong khởi nghĩa Ba Lan”, sách cho hay: lính Hung tuy là đồng minh của Đức và việc bất tuân thượng lệnh của phát-xít Đức là điều vô cùng nguy hiểm, nhưng họ vẫn giữ mối liên hệ mật thiết với những kháng chiến quân trong khởi nghĩa 1944 tại thủ đô Warszawa.
Công trình của sử gia Zima cho thấy, các quân nhân Hungary đã giúp đỡ lương thực thực phẩm, thậm chí cả vũ khí cho quân khởi nghĩa Ba Lan, đã tham dự và hợp tác trong các buổi Thánh lễ của Ba Lan, có những người còn bị quân đội Đức tử hình vì hợp tác với kháng chiến quân Warszawa.
Về tổng thể, các đơn vị Hungary đồn trú ở khu vực Warszawa đã giúp đỡ rất tích cực cho quân khởi nghĩa, cho dù về sau, cuộc đàm phán giữa Quân đội Quốc gia Ba Lan và các vị tướng đứng đầu đạo quân Hung bị đi vào đường cụt, theo những dữ liệu và bằng cứ lịch sử mà bà Zima nghiên cứu.
Lý do là quân đội Hungary đã tìm cách “ly khai” với Đức quốc xã từ năm 1942, nhưng bên Ba Lan thì không đảm bảo được là họ sẽ phía Hung là lực lượng đồng minh với các nước Đồng minh và Liên Xô, theo những hồ sơ đương thời còn lưu trữ trong kho thư khố lịch sử.
Khởi nghĩa Warszawa 1944 là cuộc nổi dậy chống phát-xít Đức lớn nhất trong thời Đệ nhị Thế chiến: với lòng dũng cảm vô song, kháng chiến quân Ba Lan đã trụ lại được 63 ngày trong cuộc chiến hết sức không cân sức, trước sự thúc thủ bội phản của Hồng quân, khi đó đã ở cửa ngõ thủ đô.
Sau khi đè bẹp cuộc khởi nghĩa, theo chỉ thị của Hitler, các đơn vị công binh Đức đã cho nổ tất cả những tòa nhà còn chưa bị hủy hoại trong cuộc chiến kéo dài 5 năm từ 1939 tới khi đó. Trong thực tế, Warszawa đã bị phá hủy hoàn toàn: 87% thành phố bị san bằng vào trung tuần tháng 1-1945.
Hàng năm, theo thông lệ, vào kỷ niệm khoảnh khắc nổ ra cuộc khởi nghĩa, 17 giờ ngày 1-8,
mọi hoạt động của toàn bộ cư dân Warszawa dừng lại 1 phút để tưởng nhớ những anh hùng đã hy sinh cho nền độc lập dân tộc. Đây là
sự tưởng thưởng tôn nghiêm và xứng đáng cho biến cố lịch sử này.
