Đó là nhận định của ông Szabó Máté, người đặc trách các vấn đề nhân quyền của Quốc hội Hungary, đưa ra vào tháng 12-2010 sau một cuộc điều tra được tiến hành trên cơ sở khiếu nại của các tù nhân.
Tại Hungary, hệ thống điện thoại mà người đang thụ án hoặc bị tạm giam sử dụng là một hệ riêng, cho phép cơ quan chức trách có thể kiểm tra được nội dung các cuộc trò chuyện, xét về mặt an ninh. Được điều hành độc quyền bởi một hãng dịch vụ độc lập - vì vậy, yếu tố “cạnh tranh”, “thị trường” hoàn toàn bị loại trừ, khiến giá gọi mà người tù phải trả là rất đắt đỏ.
Chẳng hạn, tại nhà tù ở thủ đô Budapest, hàng tuần, các nghi can bị tạm giam chỉ được gọi điện thoại 3 lần, mỗi lần 10 phút, mà hàng trăm người tù chỉ có một điện thoại (hỏng hóc thường xuyên). Các luật sư thường chỉ dùng điện thoại di động: khi gọi cho họ, người bị giam giữ phải trả 120 Ft/phút, tức gấp mấy lần cước phí “bình thường”, “ngoài xã hội”.
Theo ông Szabó Máté, đối với người tù, sự duy trì quan hệ với thế giới bên ngoài thông qua điện thoại phải được coi là một dịch vụ công cộng đặc biệt quan trọng, không thể thay thế, vì thư từ thì không đủ nhanh và trực tiếp, còn chờ được gặp người vào thăm thì hàng tháng chỉ có một lần.
Người đặc trách các vấn đề nhân quyền của Quốc hội Hungary nhận định rằng, điều kiện thiết yếu để người tù có thể tái hội nhập với xã hội sau khi được tự do là họ phải giữ được các mối quan hệ bên ngoài (với bạn bè, thân nhân), bảo lưu cuộc sống cá nhân (với vợ, chồng).
Riêng với các nghi can bị tạm giam, để giảm thiểu khả năng bị oan ức, đặc biệt quan trọng là họ phải được đảm bảo mối quan hệ với gia đinh và luật sư bào chữa. Quyền được bảo vệ của người bị tạm giam sẽ bị đe dọa một cách trực tiếp nếu nghi can bị hạn chế trong sự liên hệ qua điện thoại với luật sư bào chữa, bởi cước phí điện thoại cao, hoặc thời gian cho phép gọi quá ít.
Do vậy, ông Szabó Máté đề nghị hãy cho phép người bị tạm giam được liên hệ không hạn chế về thời gian với luật sư, và đối với các tù nhân đang thụ án thì hãy tăng mức thời gian gọi điện hàng tuần cho họ. Ngoài ra, ông cũng đề xuất khả năng giảm cước phí và đưa ra những khả năng gọi “khuyến mại” cho người tù khi họ gọi vào cuối tuần, ngay lễ hoặc cho gia đình.
Những đề xuất của ông Szabó Máté liên quan tới thẩm quyền và chức năng của 3 Bộ: Bộ Hành chính và Tư pháp, Bộ Nội vụ và Bộ Phát triển Quốc gia. Sau khi quan điểm trên được công bố, giám đốc hãng điều hành hệ điện thoại dành cho tù nhân đã lập tức xem xét và đưa ra một số biện pháp cụ thể. Từ nay trở đi, tại mọi nhà tù, trại giam trên toàn quốc Hungary, cước phí gọi tới điện thoại di động giảm xuống còn 88 Ft/phút, còn gọi tới điện thoại bàn là 11,2 Ft/phút.
Ngoài ra, cước phí các cuộc gọi gọi sẽ được tính theo đơn vị giây, và hãng dịch vụ cũng tiếp tục tìm khả năng để ưu tiên những cuộc gọi cho gia đình, thân nhân. Một loại thẻ điện thoại riêng (thẻ Joker) - trước đây mới được sử dụng tại 1-2 nơi - nay sẽ được dùng đồng loại tại tất cả các nhà tù, trại giam để người tù - và đặc biệt là các nghi can bị tạm giam - có thể duy trì quan hệ với thế giới bên ngoài.
