Sức tàn phá khủng khiếp của bùn đỏ - Ảnh: mon.hu
Dư luận Hungary xem đây là một phương cách buộc chính quyền phải gánh vác một phần trách nhiệm của thảm họa. Lý do mà Tập đoàn này đưa ra, là họ đang phải chịu một áp lực quá lớn khi phiên tòa chưa được mở mà thông qua các phương tiện truyền thông, công luận và cơ quan tư pháp Hungary đã bị gây ảnh hưởng theo hướng bất lợi cho họ.
Doanh nghiệp muốn được yên, không bị áp lực
Ông Tolnay Lajos, Chủ tịch Hội đồng quản trị, đồng thời là chủ sở hữu MAL Zrt. nói với nhật báo “Tự do Nhân dân” (Népszabadság): cùng các bạn đầu tư, ông đề nghị chính phủ Hungary mua 50% cổ phần của hãng với giá tượng trưng 1.000 Ft. Ðổi lại, họ chỉ muốn rằng chừng nào tòa án chưa đưa ra phán quyết có hiệu lực pháp luật để khép lại vụ tràn bùn đỏ, MAL Zrt. có thể được hoạt động và cùng với các lãnh đạo doanh nghiệp, cho đến lúc đó, tập đoàn này phải được coi là vô tội.
Hiện tại, chính phủ Hungary chưa trả lời đề xuất trên của MAL Zrt. Theo ước tính của hãng tư vấn KPMG, hiện tại, trị giá của doanh nghiệp này vẫn đạt 20 tỉ Ft. Theo LS. Bánáti János, đại diện pháp luật cho MAL Zrt. và Tổng giám đốc tập đoàn, phiên tòa để xác định những thủ phạm phải chịu trách nhiệm về vụ tràn bùn và án phạt đối với họ chưa hề được mở, nhưng có thể thấy là tòa sẽ phải làm rất nhiều việc để bù đắp những thiếu sót của cơ quan kiểm sát.
Vị luật sư này cho rằng, trong khi cơ quan điều tra đã tiến hành một cách đúng mức những cuộc điều tra để tìm hiểu thảm họa công nghiệp lớn nhất trong lịch sử Hungary, thì Viện Kiểm sát lại gạt bỏ thẳng tay những đề xuất của bên bị đơn, xuất phát từ quyền bào chữa của họ. Trong số đó, đáng nói nhất là việc các nghi can và luật sư bào chữa cho họ bị bác quyền đặt câu hỏi, đưa ra ý kiến, trong những vấn đề liên quan tới các chuyên viên giám định.
Nhưng điều này chưa phải tất cả. Ðại diện pháp luật của MAL Zrt. còn khẳng định rằng chiến dịch truyền thông chống lại tập đoàn này khiến công việc của cơ quan tư pháp trở nên khó khăn, nặng nề hơn. Viện dẫn cáo trạng, một số cơ quan truyền thông đã đưa ra những khẳng định sai sự thật và không thể kiểm chứng, khiến công luận bị hướng theo hướng lên án MAL Zrt.
Ðáng chú ý là theo MAL Zrt., thông tin rò rỉ nhằm bôi nhọ doanh nghiệp này đều được coi là theo những nguồn của luật sư, một điều vô lý vì các luật sư trong vụ án này không thể biết bản cáo trạng. Bởi lẽ, hiện tại, nội dung cáo trạng chỉ được biết tới bởi cơ quan kiểm sát cũng như tòa án.
Những thông tin thất thiệt nguy hại đối với doanh nghiệp
Cuối tháng Giêng 2012, báo chí Hungay
loan tin Viện Kiểm sát Tỉnh Veszprém đã đệ cáo trạng buộc tội 15 bị can trong vụ tràn bùn đỏ vì nhiều tội danh khác nhau, như gây nguy hiểm cho cộng đồng, dẫn đến tử vong do bất cẩn, dẫn đến thiệt hại tài sản ở mức đặc biệt nghiêm trọng, gây hại cho thiên nhiên và môi trường do bất cẩn, và vi phạm luật xử lý rác thải.
Theo Ðài Truyền hình Quốc gia Hungary, ngồi trên ghế bị can, có nhiều nhân vật lãnh đạo của MAL Zrt. như Tổng giám đốc, Giám đốc Kỹ thuật và Thương mại, Giám đốc Vận hành, cũng như các nhân viên chịu trách nhiệm về vấn đề môi trường và liên lạc. Khả năng là vụ án sẽ được tiến hành sau tháng 6 năm nay. Trong số 15 bị can có thể phải chịu khung hình phạt đến 15 năm tù giam, nếu tội trạng của họ được chứng tỏ.
Ðặc biệt, một số thông tin trong bản cáo trạng đã bị rò rỉ và đăng tải trên báo chí. Theo đó, Ban lãnh đạo MAL Zrt. bị buộc tội đã phạm phải hàng loạt sai phạm khi vận hành các bể bùn đỏ, đã không thực hiện một cách thích đáng chế độ bảo dưỡng và kiểm tra, đã không tiến hành các biện pháp ngăn ngừa cần thiết và sau khi bể chứa bị vỡ, đã không thông báo hiểm họa, thậm chí, không giúp đỡ trong quá trình cứu hộ.
Trong số những chi tiết đáng chú ý nhất, Hãng Thông tấn Hungary MTI cho hay, theo một điều tra chưa được công bố, một ngày trước khi thảm họa xảy ra, hệ thống máy bơm đã báo hiệu một số bất thường trong hoạt động. Một giờ rưỡi trước thời điểm định mệnh, các tín hiệu báo động đã được phát ra, nhưng MAL Zrt. vẫn “án binh bất động”, cho dù hãng đã có kịch bản hành động trong trường hợp phát sinh thảm họa.
Với MAL Zrt., tin này bị coi là hoàn toàn vô cơ sở và sai sự thật, theo khẳng định của Tổng giám đốc Bakonyi Zoltán, một trong số các bị can của vụ án. Ông Bakonyi nhấn mạnh: trước khi phiên tòa được mở, việc báo chí loan những tin hết sức thất thiệt như thế đã khiến MAL Zrt. trở nên “tội đồ” trong mắt công luận và đây là điều hết sức nguy hại đối với hãng. Tổng giám đốc khẳng định: những ai chuyển tin này cho báo chí, hoặc là không hiểu gì về kỹ thuật và công nghệ, hoặc cố tình bóp méo sự thật.
Nguyên nhân của thảm họa, dưới cái nhìn của MAL Zrt.
Như đã biết, trưa ngày 4-10-2010, bùn đỏ trong hồ chứa số 10 của nhà máy luyện alumin thuộc sở hữu của MAL Zrt. ở gần TP Ajka đã tràn thành dòng lũ lớn, gây thiệt hại nặng nề về người, của cải và hệ sinh thái trong 3 khu dân cư lân cận (làng Kolontár và hai thành phố nhỏ Devecser và Somlóvásárhely). Thảm họa công nghiệp lớn nhất trong lịch sử Hungary khiến 10 người bị thiệt mạng, hơn 200 người bị thương, vài trăm ngôi nhà bị hủy hoại hoàn toàn.
Trước sau như một, Ban lãnh đạo MAL Zrt. giữ quan điểm rằng trước ngày định mệnh kể trên, không hề có dấu hiệu sơ bộ gì cho thấy thảm họa tràn bùn sẽ xảy ra. Tổng giám đốc Bakonyi Zoltán hy vọng rằng, tại phiên tòa, sẽ được làm sáng tỏ 3 nguyên nhân dẫn tới thảm họa : 1./hồ chứa bùn đỏ số 10 đã bị xây ở nơi có địa hình tồi; 2./ đã có những sai lầm trong quá trình thiết kế, và 3./ thành phần của nền đất giữ các vách của hồ chứa.
Theo MAL Zrt., sự trớ trêu của số phận là trước đây, chưa ai ngờ được là những nguyên nhân ấy lại có thể hội tụ để gây ra một tai nạn thảm khốc như vậy, và thế giới cũng không thể biết đến những hậu quả như thế nếu vách của hồ chứa bùn đỏ không bị bể, và bùn đỏ không bị tràn ở gần TP Ajka. Ðây cũng là kết luận của một nghiên cứu dày hàng ngàn trang, được thực hiện trong 16 tháng qua, cho thấy rằng rất có thể là vách hồ chứa đã bị vỡ “bất thình lình”, và đây là điều không thể tính trước, không thể đề phòng trước.
Cho dù chưa bị kết tội, nhưng MAL Zrt. đã phải chịu nhiều khoản tiền phạt, trong đó nổi bật là hơn 135 tỉ Ft vì bị cho là đã vi phạm những nguyên tắc của việc xử lý rác thải. Luật sư Egerszegi Tamás bào chữa cho MAL Zrt. trong vấn đề rác thải cho rằng, ở đây, chính quyền đã phạm một loạt sai lầm, trong đó có việc tuyên phạt trước khi xác định được trách nhiệm trong vụ tai nạn này.
Sai lầm lớn nhất ở đây, theo MAL Zrt., là để cho cơ quan tuyên phạt chính là cơ quan cách đây 2 thập niên đã cho phép xây dựng hồ chứa bùn đỏ số 10. Ngoài ra, khi tính lượng bùn đỏ được chứa trong hồ, cũng như lượng bùn bị tràn khỏi hồ, MAL Zrt. cho rằng cơ quan này cũng đã tính sai đến vài trăm ngàn mét khối.
Dầu sao đi nữa, MAL Zrt. cũng không chịu đầu hàng, theo Chủ tịch Hội đồng quản trị Tolnay Lajos. Cho dù thiếu 9 tỉ Ft để tiếp tục hoạt động, song MAL Zrt. không rút khỏi thị trường và không sa thải công nhân, nhân viên. Ông Tolnai hy vọng rằng nếu chứng tỏ được cái lý của họ, MAL Zrt. sẽ tái chinh phục niềm tin của các cơ sở tài chính và doanh nghiệp sẽ tồn tại được.
Ðể làm được điều đó, Chủ tịch Hội đồng Quản trị MAL Zrt. rất mong chính phủ Hungary chấp nhận đề xuất chuyển giao 50% cổ phần, nhưng ngoài ra, hãng cũng còn ấp ủ một kế hoạch khác, trước mắt được giữ kín, để vượt qua thời kỳ khó khăn này.
(*) Bài viết đã đăng trên RFI.
