Cơ chế yêu cầu những dữ liệu được coi là mang lợi ích công cộng sẽ bị thay đổi về cơ bản, nếu dự luật sửa đổi do Bộ trưởng Tư pháp Hungary Trócsányi László vừa đệ trình được Quốc hội nước này chấp thuận.
Không còn khả năng ẩn danh
Cho đến nay, bất cứ ai cũng có thể yêu cầu các dữ liệu công ích mà không cần phải cung cấp danh tính, chẳng hạn, thông qua một địa chỉ điện thư (email) bất kỳ nào đó.
Tự do thông tin là quyền cơ bản của con người nên chủ nhân dữ liệu công ích không có quyền xem người muốn tìm hiểu thông tin của họ là ai. Khả năng ẩn danh đặc biệt có ý nghĩa trong các vụ việc hành chính, khi ai đó không muốn lộ diện, ví dụ trước chính quyền tự quản địa phương.
Do đó, thay đổi mà Bộ Tư pháp đề xuất là một bước lùi nghiêm trọng, là sự hạn chế quyền của người dân, theo ông Majtényi László, cựu Giám sát viên chuyên trách bảo vệ dữ liệu thuộc Quốc hội, hiện là Chủ tịch Học viện Eötvös Károly.
Hạn chế cơ hội tìm hiểu thông tin
Cho đến nay, người muốn tiếp cận thông tin có quyền ấn định cách mà họ muốn tìm hiểu dữ liệu (xem xét, sao chép, v.v...). Nếu được thông qua, trong trường hợp các dữ liệu được bảo vệ bởi Luật Tác quyền, luật sửa đổi sẽ chỉ cho phép đương sự được “xem xét”.
Tuy nhiên, chẳng hạn, khi cần biết một dự án được thực hiện bằng ngân sách nhà nước có thực sự “xứng đáng” và hợp lý hay không, cần nghiên cứu hàng ngàn, hàng vạn trang tư liệu. Những khi đó, không thể chỉ “xem xét” mà có thể rút ra được kết luận chuẩn xác.
Các chuyên gia cho rằng trong tương lai, chính quyền sẽ viện dẫn điều luật này để hạn chế cơ hội tìm hiểu thông tin của người dân hoặc các tổ chức dân sự, dân quyền...
Đánh vào túi tiền người “tò mò”
Theo dự kiến của Bộ Tự pháp, bên cạnh các phí sao chép và gửi bưu điện, người muốn tìm hiểu thông tin của phải chi trả trước một khoản phí khi cơ quan hữu quan cho rằng sự thực hiện yêu cầu dữ liệu ảnh hưởng tới hoạt động của các nguồn lực của họ.
Trong trường hợp đó, cơ quan nhà nước sẽ báo cho người yêu cầu dữ liệu trong vòng 15 ngày, và đương sự cũng có 15 ngày để trả trước khoản phí kể trên. Chỉ khi tiền đã được trao, việc cung cấp thông tin mới bắt đầu được tiến hành.
Bình luận về sửa đổi này, báo chí Hungary cho rằng khó hình dung được việc đáp ứng
nhu cầu tìm hiểu dữ liệu của công dân lại có thể “làm khó” cho hoạt động của các cơ quan nhà nước. Vậy nên, điều khoản trên nếu được thông qua chỉ nhằm hù dọa người dân.
Đó là chưa nói đến chuyện, các cơ quan nhà nước thực hiện công vụ nên bổn phận cơ bản của họ phải là thông báo cho công luận được tỏ tường. Việc đòi tiền cho một việc mà họ có trách nhiệm phải làm - cung cấp dữ liệu cho dân - là điều phi lý!
