Lời Tòa soạn: Thế giới có thể đã biết nhiều về một Trump tỷ phú với những kết quả thuyết phục, nhưng một Trump thực sự trong vai trò chính khách thượng đỉnh, thì ngoài những phát ngôn và hành động bê bối (có thể có chủ đích) trong chiến dịch tranh cử, mọi thứ khác vẫn còn là ẩn số.
Nước Mỹ, và thế giới trong “kỷ nguyên Trump” sẽ đi về đâu, theo hướng nào, Donald Trump sẽ làm gì với đất nước của ông, và xa hơn nữa, nhưng không kém phần quan trọng, với các đối tác và địch thủ, là những câu hỏi khiến toàn thế giới phải suy ngẫm kể từ chiến thắng của ông hôm 9-11.
Bài viết sau đây của Peter Apps là một trong những nhận định đầu tiên sau khi Trump đoạt ngôi vị Tổng thống Hiệp Chúng Quốc Hoa Kỳ. Là nhà bình luận về các vấn đề toàn cầu của Reuters, Peter Apps là tác giả những bài viết về quốc tế, toàn cầu hóa, xung đột và các chủ đề khác.
Ông cũng là người sáng lập và giám đốc điều hành Dự án Nghiên cứu của Thế kỷ 21 (PS21), một viện nghiên cứu chính sách phi quốc gia, phi đảng phái, phi ý thức hệ có trụ sở tại London, New York và Washington. Trước đó, Peter Apps đã trải qua 12 năm làm phóng viên cho Reuters.
Kể từ năm 2016, ông là thành viên của Cục Dự trữ Quân đội Anh và Đảng Lao động Anh. Bản dịch tiếng Việt bài viết của Peter Apps (đăng trên trang chủ của hãng Reuters) do Phương Lan thực hiện. Trân trọng giới thiệu (NCTG).
*
Vậy là giờ chúng ta đã biết. Sau lễ nhậm chức tổng thống vào này 20-1 tới, lần đầu tiên tân tổng chỉ huy của nước Mỹ sẽ ngồi vào ghế của mình tại Phòng Bầu Dục. Donald Trump sẽ tại vị ung dung, khảo sát căn phòng mang nhiều dấu ấn lịch sử, và rồi bằng cách nào đó, sẽ để lại dấu ấn của mình trên thế giới.
Nếu chỉ nói Tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ có một chút khác biệt, thì quả thực lời đánh giá không đủ đô của cả thế kỷ. Trump là tổng thống đầu tiên kể từ Dwight D. Eisenhower, trước đó chưa từng giữ chức vụ dân cử - và vả lại sự nghiệp quân sự của Eisenhower rất khác với hành trình của Trump thông qua phát triển bất động sản và truyền hình thực tế.
Trump sẽ thừa kế một đất nước có những chia rẽ sâu sắc to lớn nhất so với bất kỳ thời điểm nào trong lịch sử hiện đại, có lẽ kể từ cuộc Nội chiến Hoa Kỳ. Ông cũng sẽ nắm quyền lãnh đạo vào thời điểm mà những căng thẳng địa chính trị toàn cầu đang ngày càng gia tăng nhanh.
Trong lần tranh cử này, bà Hillary Clinton để chiến dịch của mình dựa trên việc chỉ ra những vấn đề phức tạp. Bà lập luận, tại thời điểm có nhiều nguy cơ như bây giờ, Mỹ cần một chuyên gia, một người có kỹ năng thành thạo cách làm việc của Washington và ngoại giao quốc tế. Các cử tri Mỹ lại nghĩ khác, và bây giờ tất cả sẽ do Trump.
Ông ta sẽ xử lý như thế nào? Cứ cho là có phương án tốt nhất đi nữa, thì những manh mối để giải quyết các vấn đề cho đến nay là hỗn hợp. Rõ ràng, Trump là một người đàn ông với sự tự tin đáng kể về khả năng của mình, và ông ta chắc chắn muốn có cảm giác mình là tổng thống. Để hành động được như vậy, phải có một sự thay đổi khá đột ngột về phong cách. Trump sẽ tiếp tục “tweeting” bất cứ điều gì ông nghĩ, ngay cả khi ông trò chuyện với các nhà lãnh đạo thế giới? Hoàn toàn có thể, nhưng ông ta cũng có thể chọn cách tiếp cận thông thường hơn.
Các nhà lãnh đạo thế giới sẽ muốn trao đổi - thực ra, nhiều người sẽ bắt đầu tiếp cận ngay trong vài tuần tới. Hầu hết họ đã giữ khoảng cách càng nhiều càng tốt trong suốt chiến dịch tranh cử. Một số vẫn sẽ thấy ông Trump là độc hại cho môi trường chính trị. Nhưng bây giờ họ không có lựa chọn nào khác là phải tham gia, và trong hành lang quyền lực ở hầu khắp các phần còn lại của thế giới, các quan chức thế giới điên cuồng tìm cách dự đoán tình hình chính trị hiện thời.
Ngay cả Tổng thống Nga Vladimir Putin có thể cũng không biết rõ tình hình lúc này đang đi về đâu. Nếu đúng như những gì mà các quan chức Hoa Kỳ nhận định, thì tình báo của ông Putin có thể đã tích cực can thiệp vào cuộc bầu cử để giúp Trump - hoặc có lẽ chính xác hơn, để ngăn chặn Hillary Clinton. Nhưng điều đó không có nghĩa là ông Putin sẽ biết trước quan hệ của ông với trùm bất động sản giờ chuyển sang chính trị, vốn khét tiếng khó lường, rốt cục sẽ ra sao.
Với quan hệ “thân thiết” ở cấp cao - hoặc ít nhất cùng lợi ích chồng chéo và cùng thích “phô” bản thân, rất có thể quan hệ với Moscow sẽ được “tái thiết lập”. Nhưng Trump lại là một người đàn ông có tiếng hay mâu thuẫn với bạn bè và đối tác, dẫn đến thù hằn. Cho nên mọi chuyện có thể phát triển theo bất cứ hướng nào.
Các đồng minh của Mỹ đã công khai lo lắng, đặc biệt là ở Châu Âu và Châu Á, nơi Trump đã cáo buộc cường quốc khu vực, rằng họ dựa dẫm Hoa Kỳ, bỏ mặc vai trò quân sự của chính mình. Ông ta có thể chưa bắt tay với cả Moscow và Bắc Kinh, nhưng có thể sẽ khá thân thiện với nguyện vọng khu vực của họ. Tuy vậy, Trump cũng có thể sẽ muốn tỏ ra cứng rắn. Ông ta thường tự hào về tính cách bất ngờ khó đoán của mình - không nhất thiết là một đặc điểm đặc biệt tích cực, tại thời điểm khi nguy cơ chiến tranh hạt nhân giữa các đối thủ siêu cường đang ngày một gia tăng.
Theo truyền thống, mở cửa thương mại là một trong những van an toàn quan trọng để gìn giữ các quốc gia lớn không xung đột với nhau. Tuy vậy, Trump có thể có ít lựa chọn để làm tốt lời hứa của mình khi tranh cử: kiểm soát nhập khẩu của Trung Quốc và những gì ông ta lên án về sự thao túng tiền tệ. Điều đó sẽ khó làm cho vấn đề tốt hơn.
Mỹ là cứ điểm sâu sắc trong nhiều xung đột ở Trung Đông, và còn xa mới thấy chiến lược rõ ràng của Trump trong việc xử lý những vấn đề này. Ông bày tỏ sự ưu tiên cho hành động quân sự cứng rắn đối Nhà nước Hồi giáo (IS), hơn là trong cách xây dựng quốc gia, chuyện tra tấn và dẫn độ giết người rõ ràng đã làm bên quân đội lo lắng. Những vấn đề này sẽ được đặt trên bàn nghị sự của Trump kể từ ngày đầu tiên, nên ông ta cần phải có quyết định nhanh chóng để giải quyết chúng.
Đứng đầu danh sách nghị sự sẽ là Syria. Nhiều khả năng là Trump sẽ để Nga và Tổng thống Syria Bashar al-Assad rảnh tay chủ động, ít nhất là cho bây giờ. Về lâu dài, rất có thể ông sẽ bị hút vào xung đột của khu vực này như rất nhiều những người tiền nhiệm của ông.
Nếu bà Clinton giành chiến thắng vào Nhà Trắng, một trong những thách thức của bà sẽ là cân nhắc lựa chọn giữa hàng trăm nếu không phải hàng ngàn cố vấn tiềm năng, những người đã trải qua chiến dịch tranh cử với mong muốn một vị trí trong nội các của bà. Trump lại phải đối mặt với các thách thức ngược lại - nhưng giờ có được ghế Tổng thống, biết đâu ông ta lại thấy một loạt các thành viên Đảng Cộng hòa đang sẵn sàng đáp trả những cuộc điện thoại gọi lỡ của ông.
Những người đã bỏ phiếu cho Trump hy vọng một cách rõ ràng là ông ta sẽ có thể giải quyết nhiều vấn đề khó khăn mà các cộng đồng phải đối mặt. Tầng lớp lao động cử tri da trắng đơn thuần đưa ra ý kiến, rõ ràng, họ không thích cách đất nước đã thay đổi, có lẽ cụ thể nhất là sự thay đổi trong lượng cư dân thuộc các chủng tộc khác. Chấp nhận và nhận thức mối lo lắng của họ mà không làm cho tình hình trở nên chia rẽ hơn sẽ rất khó khăn - nhất là khi chiến dịch tranh cử của Trump đã làm rất nhiều để gia tăng những chia rẽ đó.
Tổng thống mới sẽ phải xử lý tất cả những vấn đề này từ ngày đầu tiên trong sở nhiệm. Đó là mối quan tâm và lợi ích của tất cả mọi người rằng ông ấy làm rất tốt công việc của mình. Vì, nếu chiến thắng của ông ấy cho thấy không có gì khác cả, thì đúng không có cái gì là thực sự không thể tưởng tượng được trong kỷ nguyên hiện đại, chẳng hề ổn định này.
