26-3

1. Có những bài hát rõ ràng là mang tính tuyên truyền cổ động, nhưng vì nó gắn liền với một phần đời của mình, nên nghe lại vẫn cảm động.

Một trong những bài ấy, với mình, là “Tiến lên đoàn viên” (1954) của Phạm Tuyên:

TIẾN LÊN ĐOÀN VIÊN

1. Đây một mùa xuân trăm hoa hé tưng bừng
Đây thời niên thiếu hát ca vang lừng
Khăn quàng đỏ tươi em đeo em mến yêu
Quyết tâm luyện rèn cho mình tiến nhanh

Ref. Tiến lên đoàn viên, em ước ao bao ngày
Xứng cháu Bác Hồ dựng xây nước sau này
Tiến lên đoàn viên, theo Đảng tiền phong
Bước theo lá cờ nhuộm màu đấu tranh

2. Khi còn niên thiếu luôn luôn gắng nghe lời 
Mai này khôn lớn đứng lên dựng đời
Hòa bình tự do tay ta xây đắp nên
Khắp nơi vang lừng tiếng kèn gọi tiến lên

Nói về xuất xứ bài hát, một bài báo cho hay:

“Bài hát ra đời từ đầu năm 1954. Đợt ấy tổ chức Đội và Đoàn có chủ trương phát triển các em thiếu nhi lớn có thành tích học tập và tư cách đạo đức tốt để chuyển vào sinh hoạt trong Đoàn Thanh niên Cứu quốc (tên gọi ban đầu của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh).

Là giáo viên dạy nhạc kiêm dạy văn cho trường đào tạo cán bộ, học sinh ta ở Nam Ninh (Trung Quốc), nhạc sĩ Phạm Tuyên đã cấp tốc sáng tác một bài hát phục vụ chủ trương nói trên. Vậy là bài hát “Tiến lên đoàn viên” ra đời. Lúc ấy, nhạc sĩ Phạm Tuyên vừa tròn 24 tuổi”.

Cũng bài báo ấy còn cho biết: “Trong thời kỳ “Đồng khởi”, bà con ở Bến Tre còn đặt lại lời cho bài hát nhằm hướng chủ đề vào động viên con em đấu tranh với Mỹ - Ngụy”. (Đề nghị các bạn ký giả ở nhà hỏi ngay nhạc sĩ Phạm Tuyên lời của version này, lý thú đấy, vấn đề sử nhạc mà).

 

2. “Tiến lên đoàn viên” cùng hai bản Đội ca của Phong Nhã - “Nhanh bước nhanh nhi đồng” (bài hát chính thức của Hội Nhi đồng Cứu quốc, 1944, thường được coi là Đội ca cho nhi đồng) và “Cùng nhau ta đi lên” (1950, Đội ca cho thiếu nhi) - đã trở thành những ca khúc “nằm lòng” của nhiều thế hệ thanh thiếu niên miền Bắc.

NHANH BƯỚC NHANH NHI ĐỒNG

Nhanh bước nhanh nhi đồng theo cờ đỏ sao vàng,
Kìa lời gió ngàn kìa lời sông núi,
Kìa lời gió ngàn kìa lời sông núi
Nhắc nhở em rằng tuy mình đang còn thơ ấu.
Nhưng chúng em kết đoàn chăm học chăm làm thật ngoan.

Tập tành sao thân hình em được nở nang,
Trở nên bao người lao động vinh quang.
Em kính yêu vâng lời nhớ ơn Bác Hồ,
Yêu hòa bình yêu nước Việt Nam!

CÙNG NHAU TA ĐI LÊN

1. Cùng nhau ta đi lên theo bước đoàn thanh niên đi lên 
Cố gắng xứng đáng cháu ngoan Bác Hồ 
Lời thề ta ghi sâu mãi mãi trong tim ko phai 
Quyết xứng danh thiếu niên anh dũng nước nhà.

Tiến quyết tiến hướng Quốc kỳ thắm tươi 
Anh em ta yêu Tổ quốc suốt đời 
Cùng yêu nhân dân yêu chuộng lao động tăng gia 
Thi đua học hành ngày một tiến xa.

2. Ngày mai anh em ta khôn lớn trở nên bao thanh niên, 
quyết chí giữ vững tiếng chuông hòa bình 
Ngày nay anh em ta ráng sức học hành tập rèn, 
quyết trở nên thanh niên anh dũng sau này.

Bước dấn bước gió tung bay tóc xanh, 
ta noi gương đời tranh đấu Bác Hồ 
Phục vụ nhân dân xây dựng xã hội tương lai 
Nêu cao Quốc kỳ rực trong nắng tươi.

Có lẽ vì sáng tác từ những năm 1944-1954, tức là khi người nhạc sĩ còn những hứng khởi thực thụ và trực tiếp của cuộc Cách mạng Tháng Tám, của những phong trào Hướng đạo sinh ái quốc và khỏe khoắn, nên từ nhạc điệu đến ca từ những bài này rất mang chất “thanh niên tính”, và mang tinh thần công dân, ý thức trách nhiệm với Tổ quốc khá rõ rệt, điều mà sau này ít thấy ở các bài hát miền Bắc thời sau này.

Ý thức công dân ấy đã rất nhạt nhòa cũng trong một sáng tác nổi tiếng khác của Phong Nhã sau đó vài chục năm, “Hành khúc Đội TNTP Hồ Chí Minh” (1970), nhường chỗ cho sự cổ động:

Đi ta đi lên nối tiếp bao anh hùng
Như quân Tiên Phong bước trên đường giải phóng
Tiến kèn vang vang giục dã thiếu niên nhi đồng
Tiến theo lá cờ đội Hồ Chí Minh quang vinh.

Bác vẫn còn sống mãi cùng đất nước.
Tiếng của người vang ấm cả non sông.
Khi chúng ta kết đoàn gắng học hành chăm ngoan.
Bác vẫn luôn tươi cười dắt ta lên đường.

Tay ta nâng cao tấm chân dung Bác Hồ.
Trong tim vang lên những ước mơ rực rỡ.
Khăn quàng đỏ tươi là của Bác trao cho mình
Biết bao tự hào đội Hồ Chí Minh quang vinh.

Nhớ năm điều của Bác ngời ánh sáng
Nhớ những lời di chúc đầy yêu thương
Những cháu ngoan Bác Hồ nối nghiệp Đảng tiên phong
Xây nước non đời đời sáng tươi huy hoàng!

3. Hôm nay kỷ niệm thành lập Đoàn, và con trai một người bạn được “kết nạp”, nên bốt lại lời mấy bài này để lũ trẻ (và cả bọn già như mình) có dịp karaoke.

Riêng câu hỏi của cậu: “Mẹ ơi, thế vào Đoàn để làm gì hả mẹ?”, thì nhờ mọi người giải đáp giùm!