Đạo diễn Andrzej Wajda: “LÀM PHIM VỀ KATYN LÀ BỔN PHẬN THIÊNG LIÊNG CỦA TÔI!”

Đạo diễn Andrzej Wajda - Ảnh: Duna TV

Được hoàn thành sau 60 ngày quay, tác phẩm mới nhất của đạo diễn Andrzej Wajda thuật lại vụ thảm sát 15 ngàn sĩ quan Ba Lan, do Liên Xô gây ra vào năm 1940. Buổi trình chiếu của “Katyn” đã trở thành một sự kiện xã hội lớn của Cộng hòa Ba Lan. Báo chí và các kênh truyền hình nước này để những khoảng lớn và sự quan tâm đặc biệt cho bộ phim. “Katyn” được nhân thành 150 bản để chiếu khắp nơi, đạo diễn Wajda và đoàn diễn viên thì không quản ngại mệt nhọc để trực tiếp đi gặp khán giả trên toàn quốc. Bộ phim này cũng sẽ đại diện cho Ba Lan trong cuộc ganh đua giành Tượng vàng Oscar 2008.

Trước khi được công chiếu, đạo diễn Andrzej Wajda đã có một cuộc trao đổi với nhóm quay phim Kênh truyền hình Duna TV (Hungary) ngay tại Akson Studio, xưởng làm phim “Katyn”. Sau đây là một số đoạn liên quan đến bộ phim. (Người phỏng vấn là phó giám đốc Duna TV).

* Duna TV:Tôi chắc câu hỏi này không phải ông được nghe lần đầu. Tại sao đến giờ, gần 2 thập kỷ sau khi thay đổi thể chế, ông mới làm phim về Katyn?

- Một trong những lý do là tôi không tìm được nền tảng văn học thích hợp. Như ông biết đấy, các nhà văn Ba Lan cũng không có được sự chuẩn bị cho sự thay đổi thể chế. Đồng thời, tôi bị thúc giục bởi bánh xe thời gian vì chúng ta ngày càng rời xa những sự kiện lịch sử. Mọi kỷ niệm, cho dù đau đớn đi nữa, sau một thời gian cũng sẽ nhạt nhòa.

Cùng bạn tôi là Andrzej Mularczyk, tôi đã đưa kịch bản về trạng thái cuối cùng, nhưng tôi cũng làm việc một mình khá nhiều. Trong quá trình làm phim, chúng tôi đã sử dụng vô số tư liệu còn đọng lại, như nhật ký, thư từ và các ghi chép. Nghiên cứu những tư liệu này, chúng tôi đã gặp những câu chuyện và những số phận vượt quá óc tưởng tượng của mọi nhà văn. Tôi đã phải nghiền ngẫm khá lâu xem dùng hình thức kể chuyện thế nào phù hợp với việc tái hiện các sự kiện. Tôi chắc chắn rằng hành động trong phim sẽ chạy theo hai nhánh chính: một nhánh thuật lại câu chuyện lịch sử Katyn, một nhánh vạch trần sự dối trá đi kèm tấn thảm kịch. Nhánh đầu nói về cha tôi, một nạn nhân của vụ thảm sát, nhánh thứ hai về mẹ tôi, người đã cùng chúng tôi chờ đợi và hy vọng trong nhiều năm ròng, với niềm tin cha tôi còn sống. Bởi lẽ, thoạt tiên, cha tôi không có tên trong danh sách các nạn nhân. Liên Xô giam các sĩ quan Ba Lan tại 3 nơi và chôn họ trong nhiều ngôi mộ tập thể, nhưng chỉ danh sách những người bị chôn trong một ngôi mộ được tìm thấy.

* Duna TV:Tấn thảm kịch ở Katyn như được nhân đôi và khuếch đại bởi phần nói về Kraków…

- Trong khi Liên Xô thủ tiêu toàn thể hàng ngũ sĩ quan Ba Lan, sau đó, tại Kraków, lính Đức sát hại cả Ban giám hiệu Đại học Jagiellonian. Với hai sự kiện này, tôi muốn mô tả rằng hai cuộc thảm sát ở Katyn và Kraków đã định đoạt vận mệnh của đất nước trong thời gian dài, vì giới tinh hoa của dân tộc không còn nữa! Chúng tôi có thể ngẫm nghĩ rằng, giá bộ phận tinh hoa ấy, bằng một cách nào đó, trụ lại được và tham gia vào sự nghiệp tái thiết Ba Lan sau chiến tranh. Số phận của chúng tôi đã bị quyết định tại Hội nghị Yalta, hương hồn các sĩ quan Ba Lan cũng bị Yalta xóa mờ vì đối với phe Đồng minh, sự hợp tác với Stalin đảm bảo cho họ chiến thắng trong cuộc chiến. Chính họ cũng không muốn tưởng nhớ đến Katyn, bởi vậy trong nhiều thập kỷ, chúng tôi phải sống cùng với sự dối trá. Đối với tôi, không còn nhiệm vụ nào khác ngoài việc rút ra bài học. Dân tộc chúng tôi cần phải thuật lại quá khứ, vì bằng phương cách của mình, sự mô tả nghệ thuật sẽ trợ giúp để lịch sử trở thành một phần của nhận thức xã hội. Bản thân tôi, trong nhiều bộ phim trước đây, đã đả động tới những khoảnh khắc có tính chất quyết định của dân tộc Ba Lan. Trong nghĩa này, tôi cho rằng “Katyn” sẽ là bộ phim kết của trường phái điện ảnh Ba Lan.

* Duna TV:Ông nghĩ sao, sẽ còn những bộ phim khác về Katyn?

- Tôi chắc chắn là sẽ có, vì rốt cục mọi đề tài đều có thể khai thác theo nhiều cách. Chẳng hạn, có thể tiếp cận vụ thảm sát Katyn trên phương diện những ván bài trên chính trường thế giới và trong cách nhìn ấy, chúng ta có thể dẫn lời Churchill: khi tướng Sikorski đặt vấn đề Katyn, thủ tướng Anh chỉ nói “đừng có nói mãi với tôi về vụ thảm sát Katyn, những nạn nhân ấy không thể sống lại được nữa mà!” Tôi muốn nói thêm rằng tôi không muốn làm dấy lên những tình cảm này nọ, tôi gắng sức một cách có ý thức để bộ phim đừng gây ra sự thù hận về bất cứ hướng nào. Tôi cũng không muốn “Katyn” trở thành công cụ trong những cuộc chiến chính trị trong nước. Làm phim về Katyn là bổn phận thiêng liêng của tôi! Với tác phẩm này, tôi cúi đầu trước hương hồn của cha và mẹ tôi, sự hy sinh, cuộc chiến đấu của họ và những người Ba Lan khác xứng đáng để sự thật, cho dù chậm trễ đi nữa, nhưng phải ra ánh sáng!