“MỘT ĐÓNG GÓP RẤT Ý NGHĨA, THỂ HIỆN TÌNH CẢM...” (*)

GS. TSKH. Trần Văn Nhung

Một đất nước chỉ có khoảng 10 triệu dân, với diện tích 93 ngàn km2, nhưng số người Hungary hoặc gốc Hungary đoại giải Nobel lên tới 15 người (về con số này, do những lý do địa lý, chính trị, lịch sử, còn nhiều ý kiến chưa thống nhất,  có những ý kiến cho rằng con số này thực tế còn nhiều hơn thế). Đó là một kỳ tích mà trên thế giới hiếm có quốc gia nào đạt được. Đúng như một câu ngạn ngữ Hungary: “Kicsi a bors, de  erős” (Bé hạt tiêu).

Bản dịch rất công phu, có thể nói là rất thành công của TS. Giáp Văn Chung không chỉ thể hiện tâm huyết, lòng yêu mến và sự tri ân của dịch giả đối với đất nước mà anh đã từng học tập, giảng dạy và nghiên cứu khoa học trong nhiều năm, mà còn giới thiệu cho bạn đọc Việt Nam, đặc biệt cho học sinh, sinh viên và thanh niên về cuộc đời và sự nghiệp của những nhà khoa học Hungary vĩ đại và qua đó hiểu biết thêm đất nước Hungary kỳ diệu.

Dịch giả đã hoàn thành xuất sắc bản dịch này nhờ vốn kiến thức sâu rộng của mình và tình yêu đối với đất nước và con người Hungary. Đây là một công việc rất khó khăn vì các nhà khoa học Hungary đoạt giải Nobel thuộc nhiều lĩnh vực khoa học rất khác nhau và còn vì tiếng Hung là một trong những ngôn ngữ khó nhất trên thế giới.

Dịch giả đã có thời gian dài học tập và làm việc tại Hungary, anh cũng từng trên mười năm đứng trên bục giảng đại học ở Việt Nam, nên có đủ điều kiện chuyển ngữ chính xác và trong sáng cuốn sách này từ tiếng Hung sang tiếng Việt.

Cách đây gần 10 năm, tôi có may mắn được tới thăm Stockholm (Thụy Điển) và tất nhiên đã không bỏ lỡ cơ hội tìm hiểu về lịch sử, qui trình xét và trao giải Nobel. Tôi cũng đã mua một cuốn sách tiếng Anh nói về những nội dung này và có ý định dịch ra tiếng Việt để giới thiệu với bạn đọc Việt Nam. TS Giáp Văn Chung đã làm được việc tương tự và rất có ý nghĩa trước tôi.

Điều độc đáo và sâu sắc hơn của cuốn sách này là ngoài phần  giới thiệu những người Hungary hay gốc Hungary đã đoạt giải Nobel, nó còn giới thiệu các nhà khoa học nổi tiếng khác của Hungary lẽ ra xứng đáng đoạt giải, những người Hungary đã đoạt các giải thưởng khoa học quốc tế tầm cỡ khác, những đóng góp của các nhà khoa học Hungary trong các ngành khoa học như kỹ thuật tính toán, truyền thông, hàng không, v.v...

Tình cờ, gần đây tại Hà Nội tôi có cơ duyên tiếp kiến một nhà toán học đồng niên xuất sắc người Hungary, đó là GS TSKH Lovász László, Viện sĩ của Viện Hàn lâm Khoa học (VHLKH) Hungary, VHLKH Châu Âu và nhiều VHLKH các nước khác, hiện ông đang giữ chức Chủ tịch Hội Toán học Thế giới và từ năm 1999, là người đứng đầu bộ phận nghiên cứu của Microsoft.

Khi còn là học sinh chuyên toán của Trường Trung học Fazekas tại Budapest, ông đã nổi tiếng là một thần đồng toán học Hungary, ba lần đoạt HCV Olympic Quốc tế với số điểm tối đa (**). Năm 1999, ông đã đoạt Giải thưởng Wolf (được giới chuyên môn coi là giải Nobel toán học), ngoài ra ông còn là chủ nhân của rất nhiều giải thưởng danh tiếng trong nước và quốc tế.

Thật thú vị, khi được biết GS. Lovász László là thầy hướng dẫn luận án tiến sĩ của GS. TS. Vũ Hà Văn (con trai nhà thơ Vũ Quần Phương). GSTS Vũ Hà Văn (Khoa toán Đại học Tổng hợp Rutgers) vừa được Hội Toán học và Ứng dụng công nghiệp Mỹ (SIAM) trao Giải thưởng George Polya Prize, một giải thưởng lớn dành cho các nhà nghiên cứu toán tổ hợp.

Và, còn thú vị hơn khi biết giải thưởng George Polya của SIAM lại mang tên nhà toán học, nhà sư phạm lỗi lạc Hungary Pólya György. Lại một ví dụ sinh động cho câu ngạn ngữ nói trên: một nước nhỏ vẫn có thể trở thành một cường quốc trong khoa học.

Với tư cách một người đã từng có may mắn nhiều năm làm nghiên cứu khoa học và bảo vệ luận án TS và TSKH tại Hungary, tôi xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc bản dịch cuốn sách “Những người Hungary đoạt giải Nobel”, tin chắc rằng cuốn sách quí này sẽ làm hài lòng bạn đọc.

Hy vọng rằng nó sẽ được ĐSQ Hungary tại Hà Nội, Hội Hữu nghị Việt Nam - Hungary, nhưng người đã từng sống, lao động và học tập trên đất nước Hungary cùng bạn đọc xa gần đón nhận nồng nhiệt.

Cũng có thể xem đây là món quà quý giá góp phần kỷ niệm 60 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước Việt Nam và Hungary (1950-2010).

Ghi chú:

(*) Lời giới thiệu với bạn đọc Việt Nam cuốn sách “Những người Hungary đoạt giải Nobel” (“Nobel díjas magyarok”, Bödők Zsigmond), Giáp Văn Chung dịch từ nguyên bản tiếng Hungary, NXB Tri Thức ấn hành (2010).

(**) Năm 2007, con trai GS. Lovász László đã tham gia thi Olympic Quốc tế (IMO lần thứ 48) được tổ chức lần đầu tiên tại Hà Nội. Năm đó đoàn Việt Nam đoạt giải Ba, sau đoàn Nga và Trung Quốc.