Cộng đồng Việt Nam tại Ba Lan: TỪ NĂM QUA TỚI TƯƠNG LAI

“Wietnam - Ba Lan Tết Festiwal” có lẽ là cú hích mở đầu mĩ mãn cho năm mới. Lần đầu tiên cộng đồng người Việt đón Tết với người Ba Lan trong một chương trình văn hóa nhẹ nhàng, lịch thiệp và ý nghĩa tổ chức tại khuôn viên tòa soạn báo lớn nhất của Ba Lan, tờ “Wyborcza”. Chương trình có sự kết hợp của những nhân vật nổi tiếng trong đời sống văn hóa Ba Lan.

Bằng sự có mặt hồ hởi, đông đảo, đa dạng trong chương trình với hình thức và phong cách tổ chức mới mẻ, cộng đồng Việt Nam đóng góp ở các nội dung kịch nghệ, âm nhạc, ẩm thực, hội họa. Chương trình do Ban Người Nước Ngoài thuộc Hội Tự do Ngôn luận với Ân xá Quốc tế (Amnesty International) và các thành viên trẻ của cộng đồng cùng thực hiện.

Đề cử giải văn hóa và ủng hộ tù nhân lương tâm

Thành quả của “Wietnam - Ba Lan Tết Festiwal” kéo dài... lê thê tới tận đầu hè. Màn kịch “Con của Rồng” do các diễn viên nhí Việt Nam Ba Lan thực hiện với kịch bản được tấu tạo từ nhiều chuyện cổ tích Việt Nam đã góp phần khiến cho cả dự án văn hóa “Wietnam - Ba Lan” lọt đề cử vào cuộc bầu chọn danh giá của Thủ đô.

Không lâu sau đó, Đỗ Thị Minh Hạnh - tù nhân lương tâm nổi tiếng của Việt Nam được ra tù vô điều kiện sau hơn bốn năm giam cầm nghiệt ngã. Đây dĩ nhiên là kết quả của những nỗ lực không ngừng nghỉ trên khắp năm châu, nhưng lần đầu tiên cộng đồng người Việt tại Ba Lan đã góp phần vào công cuộc tưởng chừng như rất xa vời và vô vọng đó.

Một cộng đồng người Việt vốn được mệnh danh là “xa lánh chính trị” và các nguyên do kinh tế trùm lên động cơ di cư, bỗng khẳng khái vô tư gửi từng dòng thư cho Đỗ Thị Minh Hạnh. Những giây phút vô giá và xúc động bên bàn viết của Ân xá Quốc tế trong khuôn viên Tết Việt, nhìn người Ba Lan và Việt Nam, từ bé tới lớn, cặm cụi viết từng dòng thư gửi về nhà tù Việt Nam.

Những con người ấy thật giống nhau trong vẻ trân thật và đáng yêu của mình!

Luật mới

Một cuộc cách mạng khác là luật mới về người nước ngoài bắt đầu có hiệu lực - đây là kết quả vận động của nhiều tổ chức phi chính phủ, từ “cực đoan” tới “mềm dẻo”, từ tả sang hữu. Luật mới sẽ vẫn tiếp tục là mục tiêu vận động trong năm tới để loại trừ các nhiêu khê rườm rà mà ban đầu những tưởng sẽ đưa bộ luật theo hướng hiện đại hơn.

Luật mới chưa khiến các nhà hoạt động hài lòng bởi nó không cải thiện các khó khăn cơ bản, vẫn rất khắt khe với di dân lậu và không khuyến khích nhập cư. Bù lại, điều an ủi là có vẻ như sự bảo vệ nạn nhân của tệ nạn buôn người đã bắt đầu được tôn trọng, dẫu con số nạn nhân được giúp mới chỉ ở mức khiêm tốn so với ở các nước Phương Tây.

Thắng kiện cảnh sát

Các anh Trần Nam và Nguyễn Văn Mạnh được cả người Việt và Ba Lan phong “anh hùng” khi thắng cảnh sát trong vụ kiện “cảnh sát ăn bẩn”. Kể cả tờ “Wyborcza” cũng dành cho các anh một bài phóng sự đàng hoàng. Nhờ có sự vụ này và nhờ có toà án công minh, nhờ sự theo kiện bền bỉ mà hiện tượng cảnh sát ăn chặn người Việt gần như đã biến mất.

Tiếc thay, người Việt năm qua phải đối diện với “kẻ thù mới” là đội quân kiểm thuế hùng hậu liên tục có mặt tại các khu buôn bán. Hiện chưa có biện pháp nào để vừa duy trì phương cách buôn bán “vô tư” của người Việt, vừa tránh bị lực lượng kiểm thuế ăn hiếp.

Biểu tình cờ đỏ

Đối với cộng đồng Việt Nam tại Ba Lan thì điều bất ngờ của năm qua là hai cuộc xuống đường chống Trung Quốc nhân vụ giàn khoan. Tuy vậy, hai cuộc biểu tình này đã đóng vai trò làm nổi rõ thêm một số khác biệt rõ rệt trong cộng đồng người Việt ở nước ngoài vì màu cờ đỏ không những lấn át biểu tình chống Trung Quốc mà còn nhận được sự bênh vực của nhiều trí thức trong cộng đồng.

Dẫu con số người Việt tham gia lên tới hàng nghìn, dẫu được Ban tổ chức đánh giá là thành công mỹ mãn, thì “sự kiện đặc biệt nhất trong năm” đối với những người trong cuộc lại gần như bị báo giới sở tại bỏ quên hoặc tẩy chay dai dẳng. Một số ý kiến cho rằng có thể vì “biểu tình đỏ” mà trong cuộc tranh cử cấp địa phương vừa qua, cộng đồng người Việt “chỉ có” bảy ứng viên, chứ không phải tám như mong muốn.

Bảy người tranh cử

Mùa thu Ba Lan 2014 đánh dấu sự hiện diện bất ngờ của các ứng viên gốc Việt ở lứa tuổi từ đôi mươi tới bảy mươi. Tổng cộng bảy ứng viên, dẫu chỉ “ra quân” tại các nhóm đảng khiêm tốn nhưng đã làm rùm beng báo giới, thu hút dư luận và khiến vị thế của cộng đồng người Việt “được đặt lên tầm cao mới”.


Tổng cộng đã có hàng nghìn người Ba Lan sẵn sàng gạt đi một loạt danh sách ứng viên bản xứ để bỏ phiếu tín nhiệm cho người gốc Việt, và đây là một kết quả không nhỏ!

Dê nghi thành chó

Những ngày cuối năm, cộng đồng người Việt “bị đòn oan” bởi phát ngôn của cơ quan Biên phòng. Trong lúc kiểm tra bốn quầy thực phẩm của người Việt trong khu chợ thương mại, nhìn thấy thịt dê, người ta lại nói đã “phát hiện thịt không rõ nguồn gốc có thể là thịt chó” và “rất có thể được phân phối tới những quán ăn trong thành phố”.

Sự việc chưa kết thúc trước thềm năm mới nhưng đã được coi là thành công trong việc chuyển bại thành thắng nhờ những nhà hoạt động nhiệt tình lăn xả, sẵn sàng viết thư ngỏ, sẵn sàng kiện tụng, sẵn sàng lên ti-vi và quan trọng hơn cả, được truyền thông sở tại tôn trọng và quan tâm.

Vụ việc có khởi đầu hóc búa này là bài toán đo lường sự tận tụy và tính hiệu quả của những phương pháp hoạt động xã hội, tuyên truyền khác nhau. Phải kể tới bức thư ngỏ gửi Bộ trưởng Bộ Nội Vụ của các hội đoàn kết hợp cùng những cơ quan văn hóa, các nhân vật uy tín trong chính trường và dư luận Ba Lan.

Họ đã “cứu cộng đồng khỏi màn thua trông thấy” - như có người nhận xét - mà không mất một xu phí tổn.

Phải công nhận rằng 2014 vừa qua là năm nổi bật nhất của cộng đồng từ nhiều năm nay nếu đo sự hiện diện liên tục và tích cực của khẩu hiệu “người Việt độc lập và hội nhập” trong truyền thông nước sở tại. Từ trước tới nay, các bài viết liên quan tới cộng đồng người Việt trên báo Ba Lan hầu hết đều nhắm tới các vấn đề chính trị lớn lao, tới một số sự kiện của các nhân vật, hoặc không thì xì-căng-đan cần sa hay bắt giữ người vượt biên trái phép.

Giờ đây các đề tài liên quan người Việt đã rộng mở và bình đẳng hơn, nhờ nỗ lực của các cá nhân riêng lẻ và tinh thần cộng tác trong khác biệt.

Giống Bắc Hàn

Cũng đâu đó trong cộng đồng, người ta không còn coi ủng hộ dân chủ tại Hồng Kông hay bênh vực Ukraine là điều gì kinh khủng. Nhưng cũng chính những phát triển này nhiều khi lại khiến sự trì trệ trở nên quá lố.

Vẫn còn rất nhiều người trong cộng đồng hăng hái có mặt trong các buổi giao lưu đậm đặc phong cách tuyên truyền lỗi thời, nhiều khi phản cảm, trong các màn đồng phục và quang cảnh như các thước phim “Ám sát Kim Jong-un” được người ta dựng thành phim hài ăn khách.

Vẫn còn “một bộ phận không nhỏ” người Việt tại Ba Lan có tiềm năng kéo hình ảnh cộng đồng sánh vai với Bắc Hàn. Có ý kiến e ngại bộ phận này làm mất điểm cộng đồng trong mắt người Ba Lan bởi những hình ảnh chướng tai gai mắt không hơn gì xì-căng đan thịt chó.

Trí thức lên tiếng

Bất ngờ “dễ thương” của năm còn là lá thư ngỏ của Câu lạc bộ (CLB) Lê Quý Đôn hội tụ một số trí thức Việt Nam tại Ba Lan gửi các ban ngành cao nhất của Đảng Cộng sản Việt Nam với đề nghị “trả tự do cho Bọ Lập trong quá trình điều tra”.

Cộng đồng Việt tại Ba Lan chính là một Việt Nam thu nhỏ, nơi giới trí thức thường chỉ cất tiếng nói sau khi người dân đã đi trước họ một đoạn đường dài vất vả. 2014 là năm đầu tiên các thành viên của CLB Lê Quý Đôn lên tiếng trong một đề tài bị coi là “nhạy cảm”, điều mà chúng ta có thể còn phải chờ thêm vài năm nữa, nếu trước đó người dân đã không có những nỗ lực sâu rộng.

Ngạn ngữ Ba Lan có câu “người đi sau sẽ về trước”. Hãy cùng cộng đồng Việt Nam tại Ba Lan háo hức đón năm mới với niềm tin rằng dẫu còn nhiều khiếm khuyết, nhưng tinh thần hướng thiện, lòng nhiệt thành, tình yêu nước thương dân và sự cọ sát với xã hội Ba Lan sẽ giúp chúng tôi trong năm mới gấp rút làm mới tư duy để tận dụng khả năng tiềm ẩn của mình.

Đã có bàn đạp tốt để 2015 đạt được những điều tích cực đó!