HÀI CỐT KÁDÁR

Triết gia Tamás Gáspár Miklós

Người ta hay nói, người Hung luôn loay hoay với những người quá cố của họ. Nào là chôn cất lại những người một thời bị xua đuổi như Kossuth, Rákóczi, Károly, Bartók, Horthy, Jászi..., những người bị hành quyết như Rajk László, nào dựng lại hoặc làm mới các đài tưởng niệm, như trường hợp Gömbös Gyula, hay di lưu các đài tưởng niệm như của Kun Béla, Marx, Engel, hoặc phá bỏ chúng như trường hợp của Prohászka Ottkáre, Lukács György, Polányi, Ságvári... Nhưng những việc như vậy cũng xảy ra ở vài nước Đông Âu, ở mức độ nhỏ hơn.

Tuy nhiên, vứt bỏ di cốt người quá cố, hạ nhục thi thể họ - người ta đã làm điều này với Cromwell và đồng sự của ông sau nội chiến Anh: việc gì chẳng có tiền lệ - thì vượt quá những gì chúng ta đã trải nghiệm.

Kádár János vẫn tồn tại. Theo cách nhìn nhận của đa số người Hung thì ông là chính khách tầm cỡ nhất Hungary trong thế kỷ XX. Vào dịp kỷ niệm Cách mạng Tháng Mười năm 1956, người ta viết về ông nhiều gấp cả chục lần so với về những đối thủ bị sát hại theo lệnh ông là Nagy Imre. Các phe nhóm khác nhau lên án nhau theo chủ nghĩa Kádár, trong khi họ thèm được ưa chuộng như ông, thành công của ông, đời sống khấm khá do chế độ ông tạo ra, sự ổn định, và sự đồng thuận xã hội thời Kádár, và trong khi cố đạt được điều đó, họ sử dụng ngôn ngữ của ông, tư tưởng của ông, bắt chước những thói quen của ông. Sự sùng bái Kádár - cả với nghĩa tích cực và tiêu cực- là mặt trái thất bại của sự thay đổi thể chế chính trị,  nền dân chủ xã hội công dân.

Việc sử dụng những công cụ thảm hại và ghê tởm của thứ ma thuật đen tối sơ đẳng nhất đối với di cốt của vợ chồng Kádár cho thấy cánh hữu chỉ có phép phù thủy, ma thuật, đồng cốt, tà giáo - chừng ấy để đánh cắp thắng lợi sau khi đã chết của người quá cố. Đối lại với phẩm cách còn soi rọi đến hôm nay của một nhà nước có uy tín được củng cố, chẳng có gì khác ngoài cách hành xử như lũ trẻ con đái dầm của những nghi thức mờ ám.

Mộ phần của Kádár János (1989)

Một ai đó vừa bảo tôi qua điện thoại, nếu việc này xảy ra với hài cốt của Horthy Miklós thì đất nước này đang chìm trong khói lửa. Ông nói đúng.

Trong khi lũ ma chơi rúc lên như cú vọ rúc đêm và những tượng đài Xô-viết vỡ vụn, thì bóng ma đã hàng triệu lần bị hạ nhục của chế độ do Lenin sáng lập lại trở về - và người ta không dám công khai quyết đấu với nó, mà chỉ dám làm một cách hèn nhát, vô danh trong bóng đêm, với những công cụ hệt như chủ nghĩa phát-xít đã làm hồi giữa thế kỷ XX.

Chúng tôi, những người đã công khai đấu tranh (với chế độ Kádár - ND) bằng nhận thức, từ ngày ấy - chứ không phải sau khi nó đã đổ - phần đông bàng hoàng và im lặng theo dõi trận đấu của những kẻ đang sống nhưng đã chết với những kẻ đã chết nhưng vẫn đang còn sống.

Không phải tiếng nói phẫn nộ, mà là cay đắng: bên cạnh thắng lơi chính trị sau cái chết (của Kádár - ND), ở đầu thế kỷ XXI này, bọn phát-xit mới còn tặng thêm cho Kádár một món quà mà ngay cả những người ủng hộ ông ta cũng không công nhận, đó là sự vĩ đại bi kịch (tragikus nagyság).

Vợ chồng Kádár János đã nhận được sự vinh danh lớn nhất từ những kẻ thù gớm ghiếc của mình. Khôg thể đi theo con đường của Kádár. Nhưng theo con đường những của đối thủ của ông, đất nước sẽ chìm nghỉm trong vũng lầy tầm thường và man rợ.

Giữa những đạo cụ mòn cũ, xơ xác của nền dân chủ tư sản đang diễn ra cuộc tỉ thí giữa chủ nghĩa bôn-sê-vích và chủ nghĩa phát-xít, mà không thấy chủ nghĩa bôn-sê-vích và chủ nghĩa phát-xít.

Nuớc Hungary dường như không còn viễn cảnh chính trị. Tương lai có vẻ như trống rỗng.

(Tamás Gáspár Miklós, "Tự do Nhân dân" ngày 3-5-2007)