CHUYẾN BAY ĐỊNH MỆNH CỦA TỔNG THỐNG BA LAN

Tổng thống Ba Lan Lech Kaczyński và Phu nhân

Tinh hoa của giới lãnh đạo Ba Lan tử nạn

Trong số các quan chức và chính khách cao cấp thiệt mạng trong tai nạn thảm khốc này, ngoài vợ chồng tổng thống Ba Lan, còn có thống đốc Ngân hàng Trung ương Slawomir Skrzypek, cục trưởng Cục An ninh Quốc gia Aleksander Szczyglo, hai phó chủ tịch Quốc hội Krzysztof Putra và Jerzy Szmajdzinski, phó chủ tịch Thượng viện Krystyan Bochenek, thứ trưởng Bộ Ngoại giao Andrzej Kremer, quốc vụ khanh Ngoại giao thuộc Văn phòng Tổng thống Mariusz Handzlik, chánh văn phòng Tổng thống Wladyslaw Stasiak cùng nhiều lãnh đạo nhà nước và chính phủ.

Ngoài ra, 14 hạ và thượng nghị sĩ, 9 linh mục và mục sư, chủ tịch Liên đoàn Olympic Ba Lan Piotr Nurowski và tổng thống cuối cùng của Cộng hòa Ba Lan lưu vong Ryszard Kaczorowski cũng trong số các nạn nhân của tai nạn.

Một đòn nặng khác giáng vào quân đội Ba Lan, khi đa số các thành viên Ban lãnh đạo quân sự tối cao - trong đó có tổng tham mưu trưởng Franciszek Gagor cùng các tổng tư lệnh Không quân, Hải quân, Lục quân, các lực lượng đặc biệt và tổng tư lệnh Warsaw - cũng qua đời trong chuyến bay.

Hiện, các thi thể đang được đưa về Moscow để tiến hành nhận dạng.

Tạm loại trừ lý do kỹ thuật của máy bay

Phái đoàn Ba Lan dùng loại máy bay TU-154 của Nga đã có 20 năm sử dụng. Chiếc chuyên cơ này của tổng thống đã vài lần có sự cố khi bay: năm 2008, vì lỗi của động cơ, Lech Kaczyński không thể khởi hành đúng giờ từ Mông Cổ và phải chuyển sang một chuyến bay khác để tới Tokyo. Một tuần sau đó, trên đường tới Hán Thành (Seoul), máy bay rơi vào một vòng xoáy khí.

Tuy nhiên, vào tháng 12-2009, chiếc TU-154 này đã được tổng kiểm tra và do đó, yếu tố kỹ thuật có thể được loại trừ trong tai nạn vừa qua. Ngoài ra, TU-154 được dùng để chở hành khách từ năm 1972: có chừng một ngàn chiếc TU-154 được chế tạo và 28 chiếc bị tai nạn, nhưng đa phần không phải vì lý do kỹ thuật, mà vì bị bắn hạ, hoặc do thời tiết quá xấu.

Cho đến năm 1988, TU-154 đã được “tân trang” một cách đáng kể, tuy nhiên vì lượng nhiên liệu sử dụng cao nên về sau ít hãng hàng không sử dụng loại máy bay này.

Được biết, cả hai hộp đen của chiếc TU-154 của tổng thống Lech Kaczyński đã được tìm thấy và lý do của tai nạn có thể sẽ được làm sáng tỏ. Các chuyên gia cho rằng căn cứ những thông tin sơ bộ, có lẽ phi trường Smolensk và phi công có vai trò đáng kể trong vụ tai nạn. Bởi lẽ, sân bay Smolensk không có hệ thống hạ cánh nên việc “tiếp đất” lẽ ra chỉ có thể thực hiện được một cách đảm bảo khi thời tiết tốt.

Trung tâm điều khiển đã thông báo cho người phi công rằng trời đầy sương mù, nhưng thay vì trở về Moscow hoặc tới Minsk, người lái chiếc TU-154 vẫn cố cho máy bay hạ cánh. Thông thường, khi không có hệ thống hạ cánh, phi công hay cố cho máy bay tiếp đất ngay ở phần đầu của đường băng. Do vậy, có lẽ người lái đã cho hạ độ cao sớm và do sương mù nên không nhìn thấy các rặng cây, nên chiếc TU-154 đã lao vào đó và mất thăng bằng.

Tuy nhiên, nhiều cư dân Ba Lan được hỏi trên đường phố, đã cho rằng đây không phải là một tai nạn. Và mặc dù một ủy ban chính phủ Liên bang Nga - do thủ tướng Vladimir Putin đứng đầu - đã được thành lập để điều tra vụ tai nạn, nhưng Warsaw vẫn đề nghị điện Kremlin cho phép họ tự điều tra nguyên nhân của tai nạn và điều này đã được bộ trưởng Giao thông hai nước thỏa thuận. Một ủy ban chính phủ Ba Lan đã tới Vityebsk (gần Smolensk) để bắt đầu công việc tìm hiểu.

Smolensk, mảnh đất “quỷ ám”

Tại thủ đô Warsaw, trước Dinh Tổng thống, nhiều ngàn người đã tụ tập, mang nến, hoa và cờ Ba Lan tới đặt. Trưa Chủ nhật 11-4, cả nước Ba Lan sẽ để 2 phút im lặng để mặc niệm các nạn nhân của tai nạn ở Smolensk.

Lech Walesa, cựu thủ lĩnh Nghiệp đoàn Đoàn kết gọi tại họa vừa xảy ra là “tấn thảm kịch không thể tưởng tượng nổi”. Nguyên tổng thống Ba Lan Aleksander Kwasniewski thì ngậm ngùi: “Đúng là mảnh đất “quỷ ám”. Năm 1940, giới tinh hoa của nước Ba lan trước Thế chiến đã bị sát hại ở đó, giờ đến lượt tinh hoa của Đệ tam Cộng hòa Ba Lan...”

Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama cho rằng cái chết của Kaczyński là “một tin kinh khủng đối với toàn thế giới”. Tổng thư ký Minh ước Bắc Đại Tây Dương NATO gửi lời chia buồn sâu sắc tới nhân dân Ba Lan, còn tổng thống Pháp Nicolas Sarkozy thì phát biểu về “mối quan hệ đặc biệt giữa nhân dân hai nước Ba Lan và Pháp”.

Chính giới Ba Lan sững sờ

Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk đã bật khóc khi nghe hung tin, và thông báo sẽ qua Smolensk ngay. Theo Hiến pháp Ba Lan, chủ tịch Hạ viện Bronisław Komorowski - đối thủ chính trị của Kaczyński - sẽ giữ cương vị quyền tổng thống: ông này đã chỉ thị quốc tang kéo dài 1 tuần tại Ba Lan.

Phát ngôn viên Chính phủ Ba Lan Pawel Gras cho hay, trong trường hợp này, phải chọn tổng thống mới trong vòng 2 tháng rưỡi, do đó cuộc bầu cử tổng thống lẽ ra được tổ chức vào mùa thu năm nay sẽ được tiến hành trước thời hạn. Trong số các ứng viên “tiềm năng” thì Bronisław Komorowski là người được ưa chuộng nhất.

Lech Kaczyński là nhân vật gây nhiều tranh cãi trên chính trường Ba Lan và thế giới, nhưng với những quan điểm cánh hữu, ông đã giành được sự ưa chuộng ở Ba Lan, đặc biệt là trong giới cử tri bảo thủ và ở tỉnh lẻ. BBC cho rằng sự nghiệp chính trị của ông được đặc trưng bởi chủ nghĩa dân túy, mang màu sắc mỵ dân. Trong ba năm giữ chức thị trưởng Warsaw, ông đã hai lần cấm các cuộc tuần hành của dân đồng tính và thẳng thừng ủng hộ việc tái lập án tử hình.

Theo Hiến pháp Ba Lan, Kaczyński có ít thẩm quyền hơn thủ tướng Donald Tusk, nhưng trong các vấn đề đối ngoại, lời nói của ông có trọng lượng hơn.