BÀI HỌC ỨNG XỬ TỪ MỘT HOẠT ĐỘNG CỦA NGƯỜI ĐỒNG TÍNH

Mang tên Budapest Pride, được tổ chức bởi Quỹ Sứ mệnh Cầu Vồng, cuộc tuần hành diễn ra trên tuyến đường chính yếu của thủ đô Budapest (Công viên Thành phố - Đại lộ chính Andrássy - Phố Hiến pháp) và thoạt đầu, vào đầu tháng 4-2012, Sở Cảnh sát Budapest (BRFK) đã không cấp phép, viện lý do không thể tổ chức giao thông tại trục đường đó theo cách khác.

Tuy nhiên, Ban tổ chức đã đệ đơn lên Tòa án TP Budapest đề nghị xem xét lại và một tuần sau, Tòa đã đình chỉ quyết định cấm của cơ quan cảnh sát. Sau đó, chấp thuận phán quyết của Tòa, BRFK đã thông báo đồng ý để ngày hội lớn nhất của cộng đồng LGBT được diễn ra như dự định.

Để đảm bảo an ninh và bảo vệ những người tuần hành khỏi sự hành hung, đụng độ có thể xảy ra từ phía những kẻ bài xích họ, cảnh sát phải dùng rào chắn để chặn trên tuyến đường diễn ra Budapest Pride. Ngoài ra, cơ quan an ninh còn phải đảm bảo cho các cuộc “phản biểu tình”, được đăng ký cùng thời điểm và tại những địa điểm cận kề.

Kêu gọi kiềm chế

Hai ngày trước khi diễn ra tuần hành, Giám đốc Truyền thông của Sở Cảnh sát Quốc gia Hungary (ORFK) - ông Garamvölgyi László - ra một thông báo, cho biết cảnh sát sẽ đặc biệt lưu ý đến việc đảm bảo an ninh cho Budapest Pride, một hoạt động nhằm hướng sự chú ý của xã hội vào sự phân biệt đối xử đối với cộng đồng LGBT, cũng như sự bất bình đẳng, do đó nó thuộc phạm vi điều chỉnh của Đạo luật Tụ tập.

Vị thiếu tướng cảnh sát cho biết, từ nhiều tuần trước, trên mạng Internet đã có những cuộc bàn luận mang tính chất khiêu kích và kích động, nên việc chặn đường và đảm bảo để đoàn tuần hành không bị ném gạch đá... là cần thiết. Ông cũng nói thêm, cảnh sát có “nhiệm vụ kép”: một mặt, cần đảm bảo quyền tụ tập, một quyền cơ bản, hiến định của mọi người dân, mặt khác, cần để ý làm sao để quyền này không vượt quá những khuôn khổ của pháp luật, cản trở những quyền cơ bản, hiến định của người khác.

Do đó, ông Garamvölgyi László nhấn mạnh, Ban tổ chức cần tuân thủ thật nghiêm túc luật định, đừng để đoàn tuần hành làm bất cứ điều gì trái luật, đừng có cách hành xử khiêu khích (vi phạm “thuần phong mỹ tục”, ăn vận hở hang, v.v...). Ông cũng cảnh báo, những ai phá quấy tuần hành sẽ bị nghiêm trị và trong thời gian diễn ra hoạt động này, cảnh sát sẽ tiến hành kiểm tra đặc biệt trên toàn khu vực Budapest: bất cứ ai cũng có thể bị kiểm tra giấy tờ, khám người và hành lý.

Phân biệt đối xử?

Sở dĩ cảnh sát có sự cẩn thận như vậy có lẽ vì cách đây 3 năm, một số phần tử quá khích đã phá rối, chửi bới mạ lỵ những người tham gia Budapest Pride, rồi ném đá và vỏ chai vào cảnh sát. Một số công dân nước ngoài, kể cả các chính khách, các nhân sĩ... cũng bị họ hành hung. Năm ngoái, chừng 500 người “phản biểu tình” đã tụ tập và tìm cách phá hàng rào cảnh sát, ném chai lọ vào cảnh sát, khiến các nhân viên công lực phải dùng hơi cay và bắt giữ một số người quá khích nhất.


Tuy nhiên, lời kêu gọi của cơ quan cảnh sát lập tức lại bị Ban tổ chức Budapest Pride phê phán mạnh mẽ, coi là “sự phân biệt đối xử và vi phạm quyền tự do tụ tập của đoàn tuần hành”. Trong thông cáo ra sau đó một ngày, Quỹ Sứ mệnh Cầu Vồng - đơn vị tổ chức tuần hành LGBT - lưu ý rằng, đây không phải là lần đầu mà “cảnh sát tìm cách đóng vai trò “công an thuần phong”, để quy định cho những người tham gia tuần hành biết họ phải cư xử như thế nào trong hoạt động này”.

Ban tổ chức nhắc lại rằng, 3 năm trước, cách “nhắc nhở” tương tự của cảnh sát đã bị nhân viên phụ trách nhân quyền thuộc Quốc hội Hungary đánh giá là vi phạm quyền tự do ngôn luận, tự do tụ tập của giới LGBT. “Cảnh sát làm điều này mặc dù trong vòng 15 năm qua, những người tham dự tuần hành chưa bao giờ phạm luật, chưa bao giờ vi phạm “thuần phong mỹ tục” mà bị khởi tố”, và do đó, mục đích của lời “nhắc nhở” ấy “chỉ khiến sự kỳ thị vốn có trong xã hội đối với ngươi đồng tính và chuyển giới bị gia tăng”.

Nhiệm vụ của chính quyền

Thông cáo của Ban tổ chức còn khẳng định: luật định Hungary không cho phép cơ quan cảnh sát được ấn định ai phải mặc gì, và nhà nước không có nhiệm vụ quy định công dân phải tụ tập, biểu tình, xuống đường... theo dạng nào, chừng nào sự ứng xử của những người tham dự nằm trong khuôn khổ của pháp luật. “Thuần phong mỹ tục” hay thị hiếu không phải là một “hạng mục” của luật pháp và đây là điều cảnh sát đã được lưu ý từ năm 2009, khi họ đưa ra lời kêu gọi với nội dung tương tự hiện tại.

Quỹ Sứ mệnh Cầu Vồng nhận xét thêm: đối với những hoạt động khác chịu sự điều tiết của Đạo luật Tụ tập, chưa bao giờ cảnh sát đưa ra yêu cầu về việc những người tham gia cần ăn mặc ra sao, cư xử như thế nào, do đó lời “nhắn nhủ” đối với sinh hoạt của cộng đồng LGBT không vi phạm những quyền của họ, mà còn mang tính phân biệt đối xử.

Phản ứng gay gắt của Ban tổ chức Budapest Pride vào phút cuối trước khi sự kiện diễn ra, như thế, có phần gây căng thẳng trong mối quan hệ vốn dĩ không thật êm thấm giữa cộng đồng LGBT và cơ quan công lực.


Rốt cục, Budapest Pride đã diễn ra ổn thỏa trong ngày 7-7 mà không gặp phải rắc rối gì lớn. Với lượng người tham gia nhiều hơn đáng kể so với năm ngoái - trong đó có cả đại sứ Hoa Kỳ, bà Eleni Tsakopoulos Kounalakis và nhiều nhân viên Tòa đại sứ Mỹ, cùng một số chính khách Hungary - đoàn tuần hành đã nhận được sự yểm trợ hiệu quả và đúng luật của giới cảnh sát, theo nhận định của Ban tổ chức, khiến những người có mặt đều cảm thấy an toàn khi có dịp công khai thể hiện và bày tỏ thiên hướng tính dục “khác thường” của họ.

Điều đó có nghĩa là chính quyền đã thực hiện tốt nhiệm vụ của mình: đảm bảo để một nhóm thiểu số trong xã hội được thực hiện quyền hiến định của họ, tránh sự sách nhiễu, kỳ thị có thể đến từ đa số. Ngược lại, Ban tổ chức Budapest Pride năm nay cũng đã đặc biệt lưu ý các thành viên tham gia tuần hành nên tránh những hành vi khiêu khích, ăn vận vừa phải, tránh hò hét đôi co với những nhóm “phản biểu tình”, để tạo ấn tượng đẹp và giữ hòa khí với những người có xu hướng tính dục khác họ - thực chất là chiếm đa số trong xã hội.


Một bài học có thể rút ra từ sự kiện này là một khi chính quyền thực hiện đúng chức năng của mình - tạo điều kiện để các quyền cơ bản, hiến định của người dân được thực hiện đúng luật định - thì khi ấy, người dân cũng sẽ có cách ứng xử phù hợp. Thêm nữa, khi làm nhiệm vụ, chính quyền cũng rất nên hành xử tế nhị, để ý tới tâm tư, nguyện vọng và cảm xúc của người dân, đặc biệt là trong những vấn đề nhạy cảm, đừng để họ cảm thấy bị phân biệt đối xử hay xúc phạm.

Đây cũng là cơ sở sự đồng thuận xã hội trong một nhà nước pháp quyền, nơi người dân có quyền đòi hỏi mọi quyền lợi theo luật định từ chính quyền, được họ ủy nhiệm để phục vụ họ...

(*) Bài viết đã trích đăng trên “Tuổi Trẻ”.